9.1.A	अन्-असूयवे
9.1.B	-
9.1.C	अन्-{अव्य}-असूयु{पुं}{4;एक}
9.1.D	न-असूयु{पुं}{4;एक}
9.1.E	<न-असूयवे>Tn
9.1.F	न असूयुः = अनसूयुः तस्मै अनसूयवे
9.1.G	विशेषणम् 2
9.1.H	-
9.1.I	दोष-दृष्टिरहित_भक्त_के_लिये
9.1.J	to_the_nonenvious

ते

तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक}

युष्मद्{4;एक}

सम्प्रदानम् 8

तुझको

unto_you

(अहम्)

(अस्मद्{1;एक})

(अस्मद्){1;एक}

कर्ता 8

(मैं)

इदम्

इदं

इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}

इदम्{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 7

इस

this

गुह्यतमम्

गुह्यतमं

गुह्यतम{पुं}{2;एक}/गुह्यतम{नपुं}{1;एक}/गुह्यतम{नपुं}{2;एक}

गुह्यतम{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 7

परम_गोपनीय

the_most_confidential

GLGG

विज्ञान-सहितम्

विज्ञानसहितं

विज्ञान-सहित{पुं}{2;एक}

विज्ञान-सहित{नपुं}{2;एक}

<<ज्ञान-विज्ञान>Di-सहितं>T3

ज्ञानम् च विज्ञानम् च = ज्ञानविज्ञाने, ज्ञानविज्ञानेन सहितं = ज्ञानविज्ञानसहितं

विशेषणम् 7

विज्ञानसहित

with_realized_knowledge

GGLLLG

ज्ञानम्

ज्ञानं

ज्ञान{नपुं}{1;एक}/ज्ञान{नपुं}{2;एक}

ज्ञान{नपुं}{2;एक}

कर्म 8

ज्ञान_को

knowledge

प्रवक्ष्यामि

प्रवक्ष्याम्यनसूयवे

प्र_वह्1{कर्तरि;लृट्;उ;एक;उभयपदी;वहँ;भ्वादिः}

प्र_वच्{कर्तरि;लृट्;उ;एक;परस्मैपदी;प्र_वचँ;अदादिः}

भलीभाँति_कहूँगा

am_speaking

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LGGLLGLG

तु

तु{अव्य}

कि

but

यत्

यञ्ज्ञात्वा

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{2;एक}

कर्म 11

जिसको

which

जश्त्व-श्चुत्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGG

ज्ञात्वा

ज्ञा1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;ज्ञा;भ्वादिः}/ज्ञा2{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;ज्ञा;क्र्यादिः}

ज्ञा{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;ज्ञा;क्र्यादिः}

पूर्वकालः 14

जानकर

knowing

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 14

(तू)

you

अ-शुभात्

अ-शुभ{पुं}{5;एक}/शुभ{नपुं}{5;एक}

अशुभ{पुं}{5;एक}

<न-शुभात्>Tn

न शुभम् = अशुभम् तस्मात् अशुभात्

अपादानम् 14

दुःखरूप_संसार_से

from_this_miserable_material_existence

मोक्ष्यसे

मोक्ष्यसेऽशुभात्

मुच्1{कर्तरि;लृट्;म;एक;आत्मनेपदी;मुचॢँ;तुदादिः}/मुच्1{कर्मणि;लृट्;म;एक;आत्मनेपदी;मुचॢँ;तुदादिः}/मुह्1{भावे;लृट्;म;एक;आत्मनेपदी;मुहँ;दिवादिः}

मुच्{कर्तरि;लृट्;म;एक;आत्मनेपदी;मुचॢँ;तुदादिः}

मुक्त_हो_जायगा

be_released

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

GLGLG

9.2.A	इदम्
9.2.B	-
9.2.C	इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}
9.2.D	इदम्{नपुं}{1;एक}
9.2.E	-
9.2.F	-
9.2.G	विशेषणम् 2
9.2.H	-
9.2.I	यह_विज्ञानसहित_ज्ञान
9.2.J	this

राज-विद्या

राजविद्या

राजन्-विद्या{स्त्री}{1;एक}

<राज-विद्या>T6

विद्यानां राजा = राजविद्या

कर्ता 12

सब_विद्याओं_का_राजा

the_king_of_education

GLGG

राज-गुह्यम्

राजगुह्यं

राजन्-गुह्य{पुं}{2;एक}/गुह्य{नपुं}{1;एक}/गुह्य{नपुं}{2;एक}

राजन्-गुह्य{नपुं}{1;एक}

<राज-गुह्यं>T6

गुह्यानां राजा = राजगुह्यं

समुच्चितम् 10

सब_गोपनीयों_का_राजा

the_king_of_confidential_knowledge

GLGG

पवित्रम्

पवित्रमिदमुत्तमम्

पवित्र{पुं}{2;एक}

पवित्र{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 10

अति_पवित्र

the_purest

LGGLGGGL

उत्तमम्

उत्तम{पुं}{2;एक}/उत्तम{नपुं}{1;एक}/उत्तम{नपुं}{2;एक}

उत्तम{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 10

अति_उत्तम

transcendental

प्रत्यक्ष-अवगमम्

प्रत्यक्षावगमं

प्रत्यक्षावगम{पुं}{2;एक}/प्रत्यक्षावगम{नपुं}{1;एक}/प्रत्यक्षावगम{नपुं}{2;एक}

प्रत्यक्ष-अवगम{नपुं}{1;एक}

<प्रत्यक्ष-अवगमम्>Bs6

प्रत्यक्षेण अवगमः यस्य = प्रत्यक्षावगमः तं प्रत्यक्षावगमम्

समुच्चितम् 10

प्रत्यक्ष_फलवाला

directly_experienced

GGGLGG

धर्म्यम्

धर्म्यं

धर्म्य{पुं}{2;एक}/धर्म्य{नपुं}{1;एक}/धर्म्य{नपुं}{2;एक}

धर्म्य{पुं}{2;एक}

कर्म 8

धर्मयुक्त_साधन

the_principle_of_religion

कर्तुम्

कर्तुमव्ययम्

कृ1{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;कृञ्;भ्वादिः}/कृ2{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;कृञ्;स्वादिः}/कृ3{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;डुकृञ्;तनादिः}

कृ{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;डुकृञ्;तनादिः}

प्रयोजनम् 9

करने_में

to_execute

GGGLL

सुसुखम्

सुसुखं

सुसुख{पुं}{2;एक}/सुसुख{नपुं}{1;एक}/सुसुख{नपुं}{2;एक}

सुसुख{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 10

बड़ा_सुगम

very_happy

सु अत्यन्तं सुखं सुकरं सुसुखम्

LLG

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 12

(और)

and

अ-व्ययम्

अ-व्यय{पुं}{2;एक}/व्यय{नपुं}{1;एक}/व्यय{नपुं}{2;एक}

अव्यय{पुं}{1;एक}

<न-व्ययम्>Bsmn

न व्ययः यस्य सः = अव्ययः तम् अव्ययम्

समुच्चितम् 10

अविनाशी

everlasting

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

9.3.A	परन्तप
9.3.B	परन्तप
9.3.C	परन्तप{पुं}{8;एक}/परन्तप{नपुं}{8;एक}
9.3.D	परन्तप{पुं}{8;एक}
9.3.E	-
9.3.F	-
9.3.G	सम्बोध्यः 9
9.3.H	-
9.3.I	हे_परंतप
9.3.J	O_killer_of_the_enemies
9.3.K	-
9.3.L	-
9.3.M	LGLL

अस्य

इदम्{पुं}{6;एक}/इदम्{नपुं}{6;एक}/अस्3{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;असुँ;दिवादिः}

इदम्{पुं}{6;एक}

विशेषणम् 3

इस

of_it

धर्मस्य

धर्मस्यास्य

धर्म{पुं}{6;एक}

कर्म 4

धर्म_में

of_this_process_of_religion

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGGL

अ-श्रद्दधानाः

अश्रद्दधानाः

अ-श्रद्दधान{पुं}{1;बहु}/श्रद्दधान{पुं}{8;बहु}

न-श्रद्दधान{पुं}{1;बहु}

<न-श्रद्दधानाः>Tn

न श्रद्दधानः = अश्रद्दधानः ते अश्रद्दधानाः

विशेषणम् 5

श्रद्धारहित

those_who_are_faithless

GGLGG

पुरुषाः

पुरुषा

पुरुष{पुं}{1;बहु}/पुरुष{पुं}{8;बहु}

पुरुष{पुं}{1;बहु}

कर्ता 9

पुरुष

such_persons

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

LLG

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 7

मुझको

अ-प्राप्य

अप्राप्य

अ-प्राप्य{पुं}{8;एक}/प्राप्य{नपुं}{8;एक}

न-प्र_आप्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;प्र_आपॢँ;स्वादिः}

<न-प्राप्य>Tn

न प्राप्य = अप्राप्य

पूर्वकालः 9

न_प्राप्त_होकर

without_obtaining

GGL

मृत्यु-संसार-वर्त्मनि

मृत्युसंसारवर्त्मनि

मृत्यु-संसार-वर्त्मन्{नपुं}{7;एक}

<<मृत्यु-संसार>Km-वर्त्मनि>T6

मृत्युयुक्तः संसारः = मृत्युसंसारः, मृत्युसंसारस्य वर्त्म = मृत्युसंसारवर्त्म तस्मिन् मृत्युसंसारवर्त्मनि

अधिकरणम् 9

मृत्युरूप_संसारचक्र_में

on_the_path_of_death_and_material_existence

GLGGLGLL

निवर्तन्ते

नि_वृत्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;नि_वृतुँ;भ्वादिः}

भ्रमण_करते_रहते_हैं

come_back

LGGG

9.4.A	मया
9.4.B	मया
9.4.C	अस्मद्{3;एक}
9.4.D	अस्मद्{3;एक}
9.4.E	-
9.4.F	-
9.4.G	विशेषणम् 2
9.4.H	-
9.4.I	मुझ
9.4.J	by_Me
9.4.K	-
9.4.L	-
9.4.M	LG

अ-व्यक्त-मूर्तिना

अ-व्यक्त-मूर्ति{पुं}{3;एक}

अव्यक्त-मूर्ति{पुं}{3;एक}

<<न-व्यक्त>Tn-मूर्तिना>Bs6

न व्यक्ता = अव्यक्ता, अव्यक्ता मूर्तिः यस्य सः = अव्यक्तमूर्तिः तेन अव्यक्तमूर्तिना

कर्ता 6

निराकार_परमात्मा_से

unmanifested_form

इदम्

इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}

इदम्{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 5

यह

these

सर्वम्

सर्वं

सर्व{पुं}{2;एक}/सर्व{नपुं}{1;एक}/सर्व{नपुं}{2;एक}

सर्व{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 5

सब

all

जगत्

जगदव्यक्तमूर्तिना

जगत्{पुं}{1;एक}/जगत्{पुं}{8;एक}/जगत्{नपुं}{1;एक}/जगत्{नपुं}{2;एक}/जगत्{नपुं}{8;एक}

जगत्{नपुं}{2;एक}

कर्म 6

जगत्_(जल_से_बर्फ_के_सदृश)

cosmic_manifestation

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

LLGGGGLG

ततम्

ततमिदं

तत्{पुं}{2;एक}/तत{पुं}{2;एक}/तत{नपुं}{1;एक}/तत{नपुं}{2;एक}

तत{नपुं}{1;एक}

कर्ता 7

परिपूर्ण

spread

LGLG

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

च

चाहं

च{अव्य}

और

also

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

सर्व-भूतानि

सर्वभूतानि

सर्व-भूत{नपुं}{1;बहु}/भूत{नपुं}{2;बहु}/भूत{नपुं}{8;बहु}

सर्व-भूत{नपुं}{1;बहु}

<सर्व-भूतानि>K1

सर्वाणि च तानि भूतानि = सर्वभूतानि

कर्ता 11

सब_भूत

all_living_entities

GLGGL

मत्-स्थानि

मत्स्थानि

अस्मद्-स्थ{नपुं}{1;बहु}/स्थ{नपुं}{2;बहु}/स्थ{नपुं}{8;बहु}/स्थानिन्{नपुं}{1;एक}/स्थानिन्{नपुं}{2;एक}

अस्मद्-स्थ{नपुं}{1;बहु}

<अस्मत्-स्थानि>U

मयि तिष्ठति = मत्स्थम् तानि मत्स्थानि

कर्तृसमानाधिकरणम् 11

मेरे_अन्तर्गत_संकल्प_के_आधार_स्थित

unto_Me

GGL

(सन्ति)

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/सत्{नपुं}{8;बहु}/सन्ती{स्त्री}{8;एक}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 16

मैं

तेषु

तेष्ववस्थितः

तद्{पुं}{7;बहु}/तद्{नपुं}{7;बहु}

तद्{पुं}{7;बहु}

अधिकरणम् 16

उनमें

in_them

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GLGLG

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 15

नहीं

not

अवस्थितः

अवस्थित{पुं}{1;एक}

अव_स्था{कृत्_प्रत्ययः:क्त;अव_ष्ठा;भ्वादिः;पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 16

स्थित

situated

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

9.5.A	भूतानि
9.5.B	भूतानि
9.5.C	भूत{नपुं}{1;बहु}/भूत{नपुं}{2;बहु}/भूत{नपुं}{8;बहु}
9.5.D	भूत{नपुं}{1;बहु}
9.5.E	-
9.5.F	-
9.5.G	कर्ता 4
9.5.H	-
9.5.I	वे_सब_भूत
9.5.J	all_creation
9.5.K	-
9.5.L	-
9.5.M	GGL

मत्-स्थानि

मत्स्थानि

अस्मद्-स्थ{नपुं}{1;बहु}

<अस्मत्-स्थानि>U

मयि तिष्ठति = मत्स्थम् तानि मत्स्थानि

कर्तृसमानाधिकरणम् 4

मुझमें_स्थित

situated_in_Me

GGL

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 4

नहीं

never

(सन्ति)

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

मे

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 6

मेरी

ऐश्वरम्

ऐश्वर{पुं}{2;एक}/ऐश्वर{नपुं}{1;एक}/ऐश्वर{नपुं}{2;एक}

ऐश्वर{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 7

ईश्वरीय

inconceivable

ईश्वरस्य अयं ऐश्वरः तम्

योगम्

योगमैश्वरम्

योग{पुं}{2;एक}

कर्म 8

योगशक्ति_को

mystic_power

GGGLL

पश्य

दृश्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

दृश्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;दृशिँर्;भ्वादिः}

देख

just_see

भूत-भृत्

भूतभृन्न

भूत-भृत्{नपुं}/भृत्{पुं}/भृत्{नपुं}/भृत्{पुं}

भूत-भृत्{पुं}{1;एक}

<भूत-भृत्>U

भूतम् बिभर्ति = भूतभृत्

समुच्चितम् 10

भूतों_का_धारण-पोषण_करनेवाला

maintainer_of_all_living_entities

अनुनासिक-सन्धिः (यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा (8।4।45))

GLGL

च

च{अव्य}

विशेषणम् 14

और

also

भूत-भावनः

भूतभावनः

भूत-भावन{पुं}{1;एक}

<भूत-भावनः>U

भूतानि भावयतीति = भूतभावनः

समुच्चितम् 10

भूतों_को_उत्पन्न_करनेवाला

the_source_of_all_manifestations

GLGLG

च

च{अव्य}

भी

also

मम

ममात्मा

अस्मद्{6;एक}/मा1{कर्तरि;लिट्;म;बहु;परस्मैपदी;मा;अदादिः}

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 14

मेरा

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGG

आत्मा

आत्मन्{पुं}{1;एक}

कर्ता 17

आत्मा

self

भूत-स्थः

भूतस्थो

भूत-स्थ{पुं}{1;एक}

<भूत-स्थः>U

भूतेषु तिष्ठति = भूतस्थः

कर्तृसमानाधिकरणम् 17

भूतों_में_स्थित

in_the_cosmic_manifestation

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGG

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 17

नहीं

never

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

9.6.A	यथा
9.6.B	यथाकाशस्थितो
9.6.C	यथा{अव्य}
9.6.D	यथा{अव्य}
9.6.E	-
9.6.F	-
9.6.G	सम्बन्धः 8
9.6.H	-
9.6.I	जैसे
9.6.J	as_much_as
9.6.K	-
9.6.L	सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))
9.6.M	LGGGLG

सर्वत्र-गः

सर्वत्रगो

सर्वत्रग{पुं}{1;एक}

सर्वत्र-ग{पुं}{1;एक}

<सर्वत्र-गः>U

सर्वत्र गच्छतीति = सर्वत्रगः

विशेषणम् 4

सर्वत्र_विचरनेवाला

blowing_everywhere

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGLG

महान्

मह{पुं}{2;बहु}/महत्{पुं}{1;एक}

महत्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 4

महान्

great

वायुः

वायु{पुं}{1;एक}/वा1{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;बहु;परस्मैपदी;वा;अदादिः}

वायु{पुं}{1;एक}

कर्ता 7

वायु

wind

नित्यम्

नित्यं

नित्य{पुं}{2;एक}/नित्य{नपुं}{1;एक}/नित्य{नपुं}{2;एक}

नित्य{नपुं}{2;एक}

क्रियाविशेषणम् 7

सदा

always

आकाश-स्थितः

आकाश-स्थित{पुं}{1;एक}

<आकाश-स्थितः>T7

आकाशे स्थितः = आकाशस्थितः

कर्तृसमानाधिकरणम् 7

आकाश_में_ही_स्थित

situated_in_space

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

प्रतियोगी 1

(है)

तथा

तथा{अव्य}

अनुयोगी 12

वैसे

similarly

सर्वाणि

सर्व{नपुं}{1;बहु}/सर्व{नपुं}{2;बहु}/सर्वाणी{स्त्री}{8;एक}/सर्व्1{कर्तरि;लोट्;उ;एक;परस्मैपदी;षर्वँ;भ्वादिः}

सर्व{नपुं}{1;बहु}

विशेषणम् 10

सम्पूर्ण

all

GGL

भूतानि

भूत{नपुं}{1;बहु}/भूत{नपुं}{2;बहु}/भूत{नपुं}{8;बहु}

भूत{नपुं}{1;बहु}

कर्ता 12

भूत

created_beings

GGL

मत्-स्थानि

मत्स्थानीत्युपधारय

अस्मद्-स्थ{नपुं}{1;बहु}

<अस्मत्-स्थानि>U

मयि तिष्ठति = मत्स्थम् तानि मत्स्थानि

कर्तृसमानाधिकरणम् 12

मुझमें_स्थित

situated_in_Me

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GGGLLGLL

(सन्ति)

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

इति

इति{अव्य}

सम्बन्धः 14

ऐसा

thus

उपधारय

उप_धृ_णिच्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;उप_धृञ्_णिच्;भ्वादिः}

जान

try_to_understand

9.7.A	कौन्तेय
9.7.B	कौन्तेय
9.7.C	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
9.7.D	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
9.7.E	-
9.7.F	-
9.7.G	सम्बोध्यः 6
9.7.H	-
9.7.I	हे_अर्जुन
9.7.J	O_son_of_Kunti
9.7.K	-
9.7.L	-
9.7.M	GGL

कल्प-क्षये

कल्पक्षये

कल्प-क्षय{पुं}{7;एक}/क्षय{नपुं}{1;द्वि}/क्षय{नपुं}{2;द्वि}/क्षय{नपुं}{7;एक}/क्षय{नपुं}{8;द्वि}

कल्प-क्षय{पुं}{7;एक}

<कल्प-क्षये>T6

कल्पस्य क्षयः = कल्पक्षयः तस्मिन् कल्पक्षये

अधिकरणम् 6

कल्पों_के_अन्त_में

at_the_end_of_the_millennium

GGLG

सर्व-भूतानि

सर्वभूतानि

सर्व-भूत{नपुं}{1;बहु}/भूत{नपुं}{2;बहु}/भूत{नपुं}{8;बहु}

सर्व-भूत{नपुं}{1;बहु}

<सर्व-भूतानि>K1

सर्वाणि च तानि भूतानि = सर्वभूतानि

कर्ता 6

सब_भूत

all_created_entities

GLGGL

मामिकाम्

मामिका{स्त्री}{2;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 5

मेरी

unto_Me

मम इयं मामिका ताम्

GLG

प्रकृतिम्

प्रकृतिं

प्रकृति{स्त्री}{2;एक}

कर्म 6

प्रकृति_को

nature

LLG

यान्ति

यात्{नपुं}{1;बहु}/यात्{नपुं}{2;बहु}/यात्{नपुं}{8;बहु}/या1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

या{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

प्राप्त_होते_हैं

enter

कल्प-आदौ

कल्पादौ

कल्प-आदि{पुं}{7;एक}

<कल्प-आदौ>T6

कल्पस्य आदिः = कल्पादिः तस्मिन् कल्पादौ

अधिकरणम् 11

कल्पों_के_आदि_में

in_the_beginning_of_the_millennium

GGG

तानि

तद्{नपुं}{1;बहु}/तद्{नपुं}{2;बहु}

तद्{नपुं}{1;बहु}

कर्म 11

उनको

all_those

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 11

मैं

पुनः

पुनस्तानि

पुनः{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 11

फिर

again

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

LGGL

विसृजामि

विसृजाम्यहम्

वि_सृज्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;सृजँ;तुदादिः}

वि_सृज्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;वि_सृजँ;तुदादिः}

रचता_हूँ

create

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LLGLL

9.8.A	स्वाम्
9.8.B	स्वामवष्टभ्य
9.8.C	स्वा{स्त्री}{2;एक}/स्वा{स्त्री}{2;एक}
9.8.D	स्वा{स्त्री}{2;एक}
9.8.E	-
9.8.F	-
9.8.G	षष्ठीसम्बन्धः 2
9.8.H	-
9.8.I	अपनी
9.8.J	of_My_personal_Self
9.8.K	-
9.8.L	-
9.8.M	GLGGL

प्रकृतिम्

प्रकृतिं

प्रकृति{स्त्री}{2;एक}

कर्म 3

प्रकृति_को

material_nature

LLG

अवष्टभ्य

अवष्टभ्य{पुं}{8;एक}/अवष्टभ्य{नपुं}{8;एक}

अव_स्तम्भ्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;अव_ष्टभिँ;भ्वादिः}

पूर्वकालः 12

अंगीकार_करके

enter_in

प्रकृतेः

प्रकृतेर्वशात्

प्रकृति{स्त्री}{5;एक}/प्रकृति{स्त्री}{6;एक}

प्रकृति{स्त्री}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 5

स्वभाव_के

by_the_force_of_nature

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LLGLG

वशात्

वश{पुं}{5;एक}/वश{नपुं}{5;एक}

वश{पुं}{5;एक}

हेतुः 12

बल_से

under_obligation

अ-वशम्

अ-वश{पुं}{2;एक}/वश{नपुं}{1;एक}/वश{नपुं}{2;एक}

न-वश{पुं}{2;एक}

<न-वशम्>Tn

न वशः = अवशः तं अवशम्

विशेषणम् 9

परतन्त्र_हुए

automatically

इमम्

इदम्{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 8

इस

this

कृत्स्नम्

कृत्स्नमवशं

कृत्स्न{नपुं}{1;एक}/कृत्स्न{नपुं}{2;एक}

कृत्स्न{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 9

सम्पूर्ण

total

GGLLG

भूत-ग्रामम्

भूतग्राममिमं

भूत-ग्राम{पुं}{2;एक}

<भूत-ग्रामम्>T6

भूतानां ग्रामः = भूतग्रामः तम् भूतग्रामम्

कर्म 12

भूतसमुदाय_को

all_these_cosmic_manifestations

GGGGGG

पुनः

पुनः{अव्य}

वीप्सा 11

बार

again

पुनः

पुनः{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 12

बार

again

विसृजामि

वि_सृज्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;सृजँ;तुदादिः}

वि_सृज्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;वि_सृजँ;तुदादिः}

रचता_हूँ

create

LLGL

9.9.A	धनञ्जय
9.9.B	धनञ्जय
9.9.C	धनञ्जय{पुं}{8;एक}
9.9.D	धनञ्जय{पुं}{8;एक}
9.9.E	-
9.9.F	-
9.9.G	सम्बोध्यः 12
9.9.H	-
9.9.I	हे_अर्जुन
9.9.J	O_conqueror_of_riches
9.9.K	-
9.9.L	-
9.9.M	LGLL

तेषु

तद्{पुं}{7;बहु}/तद्{नपुं}{7;बहु}

तद्{नपुं}{7;बहु}

विशेषणम् 3

उन

in_them

कर्मसु

कर्मन्{नपुं}{7;बहु}

अधिकरणम् 4

कर्मों_में

in_activities

GLL

अ-सक्तम्

अ-सक्त{पुं}{2;एक}/सक्त{नपुं}{1;एक}/सक्त{नपुं}{2;एक}

असक्त{पुं}{2;एक}

<न-सक्तं>Tn

न सक्तः = असक्तः तं असक्तं

समुच्चितम् 5

आसक्तिरहित

without_attraction

च

च{अव्य}

विशेषणम् 8

और

also

उदासीनवत्

उदासीनवदासीनमसक्तं

उदासीनवत्{नपुं}{1;एक}/उदासीनवत्{नपुं}{2;एक}/उदासीनवत्{नपुं}{8;एक}

उदासीनवत्{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 7

उदासीन_के_सदृश

as_neutral

उदासीनेन तुल्यं उदासीनवत्

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

LGGLLGGGLGG

आसीनम्

आसीन{पुं}{2;एक}

आस्{कृत्_प्रत्ययः:शानच्;आसँ;अदादिः;पुं}{2;एक}

समुच्चितम् 5

स्थित

situated

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 12

मुझको_(परमात्मा_को)

तानि

तद्{नपुं}{1;बहु}/तद्{नपुं}{2;बहु}

तद्{नपुं}{1;बहु}

विशेषणम् 10

वे

all_those

कर्माणि

कर्मन्{नपुं}{1;बहु}/कर्मन्{नपुं}{2;बहु}/कर्मन्{नपुं}{8;बहु}

कर्मन्{नपुं}{1;बहु}

कर्ता 12

कर्म

activities

GGL

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 12

नहीं

never

निबध्नन्ति

नि_बन्ध्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;बन्धँ;क्र्यादिः}

नि_बन्ध्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;नि_बन्धँ;क्र्यादिः}

बाँधते

bind

LGGL

9.10.A	कौन्तेय
9.10.B	कौन्तेय
9.10.C	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
9.10.D	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
9.10.E	-
9.10.F	-
9.10.G	सम्बोध्यः 6
9.10.H	-
9.10.I	हे_अर्जुन
9.10.J	O_son_of_Kunti
9.10.K	-
9.10.L	-
9.10.M	GGL

मया

मयाध्यक्षेण

अस्मद्{3;एक}

विशेषणम् 3

मेरे_द्वारा

by_Me

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

LGGGL

अध्यक्षेण

अध्यक्ष{पुं}{3;एक}/अध्यक्ष{नपुं}{3;एक}

अध्यक्ष{पुं}{3;एक}

कर्ता 6

अधिष्ठाता_के_सकाश_से

by_superintendence

प्रकृतिः

प्रकृति{स्त्री}{1;एक}

कर्म 6

प्रकृति

material_nature

LLG

स-चर-अ-चरम्

सचराचरम्

सचराचर{पुं}{2;एक}/सचराचर{नपुं}{1;एक}/सचराचर{नपुं}{2;एक}

सचराचर{नपुं}{2;एक}

<स-<चर-<न-चरम्>Tn>Di>BvS

न चरम् = अचरम्, चरम् च अचरम् च = चराचरम्, चराचरेण सहितम् = सचराचरम्

कर्मसमानाधिकरणम् 6

चराचरसहित_सर्वजगत्_को

with_the_moving_and_the_nonmoving

LLGLL

सूयते

सूयता{स्त्री}{1;द्वि}/सूयता{स्त्री}{2;द्वि}/सूयता{स्त्री}{8;एक}/सूयता{स्त्री}{8;द्वि}/सू1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;षूङ्;अदादिः}/सू2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;षूङ्;दिवादिः}/सू2{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;षूङ्;दिवादिः}/सू3{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;षू;तुदादिः}/सु1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;षु;भ्वादिः}/सु2{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;षु;अदादिः}/सु3{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;षुञ्;स्वादिः}

सू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;षूङ्;दिवादिः}

अभेदसम्बन्धः 8

रचती_है

manifests

GLG

अनेन

अन{पुं}{3;एक}/इदम्{पुं}{3;एक}/इदम्{नपुं}{3;एक}

इदम्{पुं}{3;एक}

विशेषणम् 8

इस

this

हेतुना

हेतुनानेन

हेतु{पुं}{3;एक}

हेतुः 10

हेतु_से_ही

for_this_reason

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLGGL

जगत्

जगद्विपरिवर्तते

जगत्{पुं}{1;एक}/जगत्{पुं}{8;एक}/जगत्{नपुं}{1;एक}/जगत्{नपुं}{2;एक}/जगत्{नपुं}{8;एक}

जगत्{नपुं}{1;एक}

कर्ता 10

यह_संसार-चक्र

the_cosmic_manifestation

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

LGLLLGLG

विपरिवर्तते

वि_परि_वृत्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;वृतुँ;भ्वादिः}

वि_परि_वृत्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;वि_परि_वृतुँ;भ्वादिः}

घूम_रहा_है

is_working

9.11.A	मम
9.11.B	मम
9.11.C	अस्मद्{6;एक}/मा1{कर्तरि;लिट्;म;बहु;परस्मैपदी;मा;अदादिः}
9.11.D	अस्मद्{6;एक}
9.11.E	-
9.11.F	-
9.11.G	षष्ठीसम्बन्धः 3
9.11.H	-
9.11.I	मेरे
9.11.J	mine
9.11.K	-
9.11.L	-
9.11.M	GL

परम्

परं

परम्{अव्य}/पर{पुं}{2;एक}/पर{नपुं}{1;एक}/पर{नपुं}{2;एक}/पर{पुं}{2;एक}/पर{नपुं}{1;एक}/पर{नपुं}{2;एक}

पर{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 3

परम

transcendental

भावम्

भावमजानन्तो

भाव{पुं}{2;एक}

कर्म 4

भाव_को

nature

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGLGGG

अ-जानन्तः

न-ज्ञा{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;ज्ञा;क्र्यादिः;पुं}{1;बहु}

<न-जानन्तः>Tn

न जानन् = अजानन् ते अजानन्तः

विशेषणम् 5

न_जाननेवाले

not_knowing

मूढाः

मूढा

मूढ{पुं}{1;बहु}/मूढ{पुं}{8;बहु}/मूढा{स्त्री}{1;बहु}/मूढा{स्त्री}{2;बहु}/मूढा{स्त्री}{8;बहु}

मूढ{पुं}{1;बहु}

कर्ता 11

मूढ़लोग

foolish_men

मानुषीम्

मानुषीं

मानुषी{स्त्री}{2;एक}

विशेषणम् 7

मनुष्य_का

in_human_form

मनुष्याणां इयं मानुषी ताम्

GLG

तनुम्

तनुमाश्रितम्

तनु{पुं}{2;एक}/तनु{स्त्री}{2;एक}

तनु{स्त्री}{2;एक}

कर्म 8

शरीर

body

LGGLL

आश्रितम्

आश्रित{पुं}{2;एक}/आश्रित{नपुं}{1;एक}/आश्रित{नपुं}{2;एक}

आङ्_श्रि{कृत्_प्रत्ययः:क्त;आङ्_श्रिञ्;भ्वादिः;पुं}{2;एक}

विशेषणम् 9

धारण_करनेवाले

assuming

भूत-महत्-ईश्वरम्

भूतमहेश्वरम्

भूत-महत्-ईश्वर{पुं}{2;एक}

<भूत-<महत्-ईश्वरम्>K1>T6

महान् सः ईश्वरः च = महेश्वरः, भूतानां महेश्वरः = भूतमहेश्वरः तम् भूतमहेश्वरम्

विशेषणम् 10

सम्पूर्ण_भूतों_के_महान्_ईश्वर_को

the_supreme_proprietor_of_all_living_entities

GGLGLL

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 11

मुझको

अवजानन्ति

अव_ज्ञा{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;अव_ज्ञा;क्र्यादिः}

तुच्छ_समझते_हैं

deride

LLGGL

9.12.A	मोघ-आशाः
9.12.B	मोघाशा
9.12.C	मोघ-आश{पुं}{1;बहु}/आश{पुं}{8;बहु}/आशा{स्त्री}{1;बहु}/आशा{स्त्री}{2;बहु}/आशा{स्त्री}{8;बहु}
9.12.D	मोघ-आश{पुं}{1;बहु}
9.12.E	<मोघ-आशाः>Bs6
9.12.F	मोघा आशा यस्य सः = मोघाशः ते मोघाशाः
9.12.G	विशेषणम् 5
9.12.H	-
9.12.I	व्यर्थ_आशा
9.12.J	baffled_hope
9.12.K	-
9.12.L	रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))
9.12.M	GGG

मोघ-कर्माणः

मोघकर्माणो

मोघ-कर्मन्{पुं}{1;बहु}/कर्मन्{पुं}{8;बहु}

मोघ-कर्मन्{पुं}{1;बहु}

<मोघ-कर्माणः>Bs6

मोघं कर्म यस्य सः = मोघकर्मा ते मोघकर्माणः

विशेषणम् 5

व्यर्थ_कर्म

baffled_in_fruitive_activities

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GLGGG

मोघ-ज्ञानाः

मोघज्ञाना

मोघ-ज्ञान{पुं}{1;बहु}/ज्ञान{पुं}{8;बहु}

मोघ-ज्ञान{पुं}{1;बहु}

<मोघ-ज्ञानाः>Bs6

मोघं ज्ञानं यस्य सः = मोघज्ञानः ते मोघज्ञानाः

विशेषणम् 5

व्यर्थ_ज्ञानवाले

baffled_in_knowledge

GGGG

वि-चेतसः

विचेतसः

वि-चेतस्{नपुं}{5;एक}/चेतस्{नपुं}{6;एक}

विचेतस्{पुं}{1;बहु}

<वि-चेतसः>Bs6

विगतं चेतः यस्य सः = विचेताः ते विचेतसः

विशेषणम् 5

विक्षिप्त_चित्त_अज्ञानी

bewildered

LGLG

(जनाः)

(जन{पुं}{1;बहु}/जन{पुं}{8;बहु})

(जन){पुं}{1;बहु}

कर्ता 13

(जन)

people

राक्षसीम्

राक्षसीमासुरीं

राक्षसी{स्त्री}{2;एक}

समुच्चितम् 8

राक्षसी

demonic

रक्षसां इयं राक्षसी ताम्

GLGGLG

आसुरीम्

आसुरी{स्त्री}{2;एक}

समुच्चितम् 8

आसुरी

atheistic

असुराणां इयं आसुरी ताम्

च

चैव

च{अव्य}

विशेषणम् 10

और

and

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

मोहिनीम्

मोहिनीं

मोहिनी{स्त्री}{2;एक}

समुच्चितम् 8

मोहिनी

bewildering

मोहयतीति मोहिनी ताम्

GLG

प्रकृतिम्

प्रकृतिं

प्रकृति{स्त्री}{2;एक}

कर्म 12

प्रकृति_को

nature

LLG

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 10

ही

certainly

श्रिताः

श्रित{पुं}{1;बहु}/श्रित{पुं}{8;बहु}/श्रिता{स्त्री}{1;बहु}/श्रिता{स्त्री}{2;बहु}/श्रिता{स्त्री}{8;बहु}

श्रि{कृत्_प्रत्ययः:क्त;श्रिञ्;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

कर्तृसमानाधिकरणम् 13

धारण_किये

taking_shelter_of

(सन्ति)

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

9.13.A	तु
9.13.B	-
9.13.C	तु{अव्य}
9.13.D	तु{अव्य}
9.13.E	-
9.13.F	-
9.13.G	-
9.13.H	-
9.13.I	परंतु
9.13.J	but

पार्थ

पार्थ{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 13

हे_कुन्तीपुत्र

O_son_of_Prtha

दैवीम्

दैवीं

दैवी{स्त्री}{2;एक}

विशेषणम् 4

दैवी

divine

देवानां इयं दैवी ताम्

प्रकृतिम्

प्रकृतिमाश्रिताः

प्रकृति{स्त्री}{2;एक}

कर्म 5

प्रकृति_के

nature

LLGGLG

आश्रिताः

आश्रित{पुं}{1;बहु}/आश्रित{पुं}{8;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{1;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{2;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{8;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{1;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{2;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{8;बहु}

आङ्_श्रि{कृत्_प्रत्ययः:क्त;आङ्_श्रिञ्;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 6

आश्रित

taken_shelter_of

महत्-आत्मानः

महात्मानस्तु

महत्-आत्मन्{पुं}{1;बहु}/आत्मन्{पुं}{8;बहु}

महत्-आत्मन्{पुं}{1;बहु}

<महत्-आत्मानः>Bs6

महान् आत्मा यस्य सः = महात्मा ते महात्मानः

कर्ता 13

महात्माजन

the_great_souls

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

LGGGL

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 13

मुझको

unto_Me

भूत-आदिम्

भूतादिमव्ययम्

भूत-आदि{पुं}{2;एक}

<भूत-आदिम्>T6

भूतस्य आदिः = भूतादिः तम् भूतादिम्

समुच्चितम् 9

सब_भूतों_का_सनातन_कारण

the_original_creation

GGGGLL

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्म 11

(और)

and

अ-व्ययम्

अ-व्यय{पुं}{2;एक}/व्यय{नपुं}{1;एक}/व्यय{नपुं}{2;एक}

अव्यय{पुं}{2;एक}

<न-व्ययम्>Bsmn

न व्ययः यस्य सः = अव्ययः तम् अव्ययम्

समुच्चितम् 9

नाशरहित_अक्षरस्वरूप

inexhaustible

ज्ञात्वा

ज्ञा{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;ज्ञा;क्र्यादिः}

पूर्वकालः 13

जानकर

knowing

अन्-अन्य-मनसः

अनन्य-मनस्{पुं}{1;बहु}/मनस्{पुं}{2;बहु}/मनस्{पुं}{5;एक}/मनस्{पुं}{6;एक}/मनस्{पुं}{8;बहु}/मनस्{नपुं}{5;एक}/मनस्{नपुं}{6;एक}

अनन्य-मनस्{पुं}{1;बहु}

<<न-अन्य>Tn-मनसः>Bs6

न अन्यः = अनन्यः, अनन्यः मनः यस्य सः = अनन्यमनः तस्मात् अनन्यमनसः

कर्तृसमानाधिकरणम् 13

अनन्य_मनसे_युक्त_(होकर)

without_deviation_of_the_mind

भजन्ति

भजन्त्यनन्यमनसो

भज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भजँ;भ्वादिः}

भज्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भजँ;भ्वादिः}

निरन्तर_भजते_हैं

render_service

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LGLGGLLG

9.14.A	दृढ-व्रताः
9.14.B	दृढव्रताः
9.14.C	दृढ-व्रत{पुं}{1;बहु}/व्रत{पुं}{8;बहु}
9.14.D	दृढ-व्रत{पुं}{1;बहु}
9.14.E	<दृढ-व्रताः>Bs6
9.14.F	दृढम् व्रतम् यस्य सः = दृढव्रतः ते दृढव्रताः
9.14.G	कर्ता 12
9.14.H	-
9.14.I	दृढ़_निश्चयवाले_भक्तजन
9.14.J	with_determination
9.14.K	-
9.14.L	-
9.14.M	LGLG

सततम्

सततं

सततम्{अव्य}/सतत{पुं}{2;एक}/सतत{नपुं}{1;एक}/सतत{नपुं}{2;एक}

सततम्{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 12

निरन्तर

always

LLG

कीर्तयन्तः

कीर्तयन्तो

कीर्तयत्{पुं}{1;बहु}/कीर्तयत्{पुं}{8;बहु}

कृत्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;कृतँ;चुरादिः;पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 4

मेरे_नाम_और_गुणों_का_कीर्तन_करते_हुए

chanting

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GLGG

च

च{अव्य}

समानकालः 12

तथा

also

यतन्तः

यतन्तश्च

यतन्तः

यत्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;यतीँ;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 4

यत्न_करते_हुए

fully_endeavoring

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

LGGL

च

च{अव्य}

और

and

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 8

मुझको

unto_Me

नमस्यन्तः

नमस्यन्तश्च

नमस्यन्तः

नमस्य{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;नमस्य;नामधातु;पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 4

नमस्कार_करते_हुए

offering_obeisances

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGGGL

नित्य-युक्ताः

नित्ययुक्ता

नित्ययुक्ता{स्त्री}{1;बहु}/नित्ययुक्ता{स्त्री}{2;बहु}/नित्ययुक्ता{स्त्री}{8;बहु}

नित्य-युज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;युजिँर्;रुधादिः;पुं}{1;बहु}

<नित्य-युक्ताः>K1

नित्यं युक्ताः = नित्ययुक्ताः

कर्तृसमानाधिकरणम् 12

सदा_मेरे_ध्यान_में_युक्त_होकर

perpetually_engaged

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

GLGG

भक्त्या

भक्ति{स्त्री}{3;एक}

करणम् 12

अनन्य_प्रेम_से

in_devotion

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 12

मेरी

unto_Me

उपासते

उप_आस्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;आसँ;अदादिः}

उप_आस्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;उप_आसँ;अदादिः}

उपासना_करते_हैं

worship

LGLG

9.15.A	अन्ये
9.15.B	-
9.15.C	अन्य{नपुं}{1;द्वि}/अन्य{नपुं}{2;द्वि}/अन्य{नपुं}{7;एक}/अन्य{नपुं}{8;द्वि}/अन्य{पुं}{1;बहु}/अन्य{नपुं}{1;द्वि}/अन्य{नपुं}{2;द्वि}/अन्या{स्त्री}{1;द्वि}/अन्या{स्त्री}{2;द्वि}/अन्या{स्त्री}{8;एक}/अन्या{स्त्री}{8;द्वि}/अन्या{स्त्री}{1;द्वि}/अन्या{स्त्री}{2;द्वि}/अन्1{भावे;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;अनँ;अदादिः}
9.15.D	अन्य{पुं}{1;बहु}
9.15.E	-
9.15.F	-
9.15.G	कर्ता 6
9.15.H	-
9.15.I	दूसरे_ज्ञानयोगी
9.15.J	others

माम्

मामुपासते

अस्मद्{2;एक}

कर्म 6

मुझको

GLGLG

ज्ञान-यज्ञेन

ज्ञानयज्ञेन

ज्ञान-यज्ञ{पुं}{3;एक}

<ज्ञान-यज्ञेन>K6

ज्ञानमेव यज्ञः = ज्ञानयज्ञः तेन ज्ञानयज्ञेन

करणम् 5

ज्ञानयज्ञ_के_द्वारा

by_cultivation_of_knowledge

GLGGL

एकत्वेन

एकत्व{नपुं}{3;एक}/एकत्व{नपुं}{3;एक}

एकत्व{नपुं}{3;एक}

क्रियाविशेषणम् 6

अभिन्न-भाव_से

in_oneness

एकस्य भावः एकत्वं तेन

GGGL

यजन्तः

यजन्तो

यजत्{पुं}{1;बहु}/यजत्{पुं}{8;बहु}

यज्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;यजँ;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

समानकालः 6

पूजन_करते_हुए

worshiping

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LGG

(उपासते)

(उप_आस्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;आसँ;अदादिः})

(उप_आस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;उप_आसँ;अदादिः}

(उपासना_करते_हैं)

worship

अपि_च

चाप्यन्ये

अपि{अव्य}_च/च{अव्य}

अपि{अव्य}_च{अव्य}

और_भी

certainly_also

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GGG

(अन्ये)

(अन्य{नपुं}{1;द्वि}/अन्य{नपुं}{2;द्वि}/अन्य{नपुं}{7;एक}/अन्य{नपुं}{8;द्वि}/अन्य{पुं}{1;बहु}/अन्य{नपुं}{1;द्वि}/अन्य{नपुं}{2;द्वि}/अन्या{स्त्री}{1;द्वि}/अन्या{स्त्री}{2;द्वि}/अन्या{स्त्री}{8;एक}/अन्या{स्त्री}{8;द्वि}/अन्या{स्त्री}{1;द्वि}/अन्या{स्त्री}{2;द्वि}/अन्1{भावे;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;अनँ;अदादिः})

(अन्य){पुं}{1;बहु}

कर्ता 12

(दूसरे_मनुष्य)

others

बहुधा

बहुधा{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 12

बहुत_प्रकार_से_स्थित

diversity

LLG

विश्वतः-मुखम्

विश्वतोमुखम्

विश्वतर्-मुख{पुं}{2;एक}/मुख{नपुं}{1;एक}/मुख{नपुं}{2;एक}

विश्वतः-मुख{पुं}{2;एक}

<विश्वतः-मुखम्>Bs6

विश्वतः मुखम् यस्य सः = विश्वतोमुखः तम् विश्वतोमुखम्

कर्म 12

मुझ_विराट्स्वरूप_परमेश्वर_की

in_the_universal_form

GLGLL

पृथक्त्वेन

पृथक्त्व{नपुं}{3;एक}

क्रियाविशेषणम् 12

पृथक्-भाव_से

in_duality

पृथक् भावः पृथक्त्वं तेन

LGGL

उपासते

उप_आस्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;आसँ;अदादिः}

उप_आस्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;उप_आसँ;अदादिः}

उपासना_करते_हैं

worship

9.16.A	अहम्
9.16.B	अहं
9.16.C	अस्मद्{1;एक}
9.16.D	अस्मद्{1;एक}
9.16.E	-
9.16.F	-
9.16.G	कर्ता 3
9.16.H	-
9.16.I	मैं
9.16.J	I
9.16.K	-
9.16.L	-
9.16.M	LG

क्रतुः

क्रतुरहं

क्रतु{पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 3

क्रतु

ritual

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LLLG

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 6

मैं

यज्ञः

यज्ञ{पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 6

यज्ञ

sacrifice

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 9

मैं

स्वधा

स्वधाहमहमौषधम्

स्वधा{अव्य}/स्वधा{स्त्री}{1;एक}

स्वधा{स्त्री}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 9

स्वधा

oblation

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

LGGLGGLL

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 12

मैं

औषधम्

औषध{पुं}{2;एक}/औषध{नपुं}{1;एक}/औषध{नपुं}{2;एक}

औषध{नपुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 12

ओषधि

healing_herb

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 15

मैं

मन्त्रः

मन्त्रोऽहमहमेवाज्यमहमग्निरहं

मन्त्र{पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 15

मन्त्र

transcendental_chant

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GGGLGGGGLGGLLG

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 18

मैं

आज्यम्

आज्य{नपुं}{1;एक}/आज्य{नपुं}{2;एक}

आज्य{नपुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 18

घृत

melted_butter

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 21

मैं

अग्निः

अग्नि{पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 21

अग्नि

fire

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 25

मैं

हुतम्

हुत{पुं}{2;एक}/हुत{नपुं}{1;एक}/हुत{नपुं}{2;एक}

हु{कृत्_प्रत्ययः:क्त;हु;जुहोत्यादिः;नपुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 25

हवनरूप_क्रिया

offering

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 22

ही

certainly

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

9.17.A	अहम्
9.17.B	-
9.17.C	अस्मद्{1;एक}
9.17.D	अस्मद्{1;एक}
9.17.E	-
9.17.F	-
9.17.G	कर्ता 9
9.17.H	-
9.17.I	मैं
9.17.J	I

अस्य

इदम्{पुं}{6;एक}/इदम्{नपुं}{6;एक}/अस्3{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;असुँ;दिवादिः}

इदम्{नपुं}{6;एक}

विशेषणम् 3

इस

of_this

जगतः

जगतो

जगत्{पुं}{1;बहु}/जगत्{पुं}{2;बहु}/जगत्{पुं}{5;एक}/जगत्{पुं}{6;एक}/जगत्{नपुं}{5;एक}/जगत्{नपुं}{6;एक}

जगत्{नपुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 7

सम्पूर्ण_जगत्_का

of_the_universe

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LLG

धाता

धाता{स्त्री}{1;एक}/धातृ{पुं}{1;एक}/धा1{कर्तरि;लुट्;प्र;एक;परस्मैपदी;डुधाञ्;जुहोत्यादिः}/धा1{कर्तरि;लुट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुधाञ्;जुहोत्यादिः}/धा1{कर्मणि;लुट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुधाञ्;जुहोत्यादिः}/धे1{कर्तरि;लुट्;प्र;एक;परस्मैपदी;धेट्;भ्वादिः}/धे1{कर्मणि;लुट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;धेट्;भ्वादिः}

धातृ{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 7

धाता_अर्थात्_धारण_करनेवाला_एवं_कर्मों_के_फल_को_देनेवाला

supporter

पिता

पिताहमस्य

पितृ{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 7

पिता

father

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

LGGGL

माता

मातृ{स्त्री}{1;एक}

समुच्चितम् 7

माता

mother

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 9

(और)

and

पितामहः

पितामह{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 7

पितामह

grandfather

LGLG

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

(अहम्)

(अस्मद्{1;एक})

(अस्मद्){1;एक}

कर्ता 19

(मैं)

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 10

ही

certainly

वेद्यम्

वेद्यं

वेद्य{पुं}{2;एक}/वेद्य{नपुं}{1;एक}/वेद्य{नपुं}{2;एक}

विद्{कृत्_प्रत्ययः:ण्यत्;विदँ;अदादिः;नपुं}{2;एक}

समुच्चितम् 17

जाननेयोग्य

what_is_to_be_known

वेदितुं योग्यं वेद्यं ज्ञेयम्

पवित्रम्

पवित्रमोङ्कार

पवित्र{पुं}{2;एक}

पवित्र{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 17

पवित्र

that_which_purifies

LGGGGL

*ओङ्कारः

ओङ्कार{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 17

ऊँकार

the_syllable_om

*ऋक्

ऋक्साम

ऋच्{स्त्री}{1;एक}

ऋक्{स्त्री}{1;एक}

समुच्चितम् 17

ऋग्वेद

the_Rg_Veda

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

GGL

साम

साम{पुं}{8;एक}/साम{नपुं}{8;एक}/सामन्{नपुं}{1;एक}/सामन्{नपुं}{2;एक}/सामन्{नपुं}{8;एक}

सामन्{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 17

सामवेद

the_Sama_Veda

च

च{अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 19

और

and

यजुः

यजुरेव

यजुस्{नपुं}{1;एक}/यजुस्{नपुं}{2;एक}/यजुस्{नपुं}{8;एक}

यजुस्{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 17

यजुर्वेद

the_Yajur_Veda

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LLGL

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

9.18.A	(अहम्)
9.18.B	-
9.18.C	(अस्मद्{1;एक})
9.18.D	(अस्मद्){1;एक}
9.18.E	-
9.18.F	-
9.18.G	कर्ता 16
9.18.H	-
9.18.I	(मैं)
9.18.J	I

गतिः

गतिर्भर्ता

गति{स्त्री}{1;एक}

समुच्चितम् 13

प्राप्त_होनेयोग्य_परमधाम

goal

गम्यते इति गतिः प्राप्यं वस्तु

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LGGG

भर्ता

भर्तृ{पुं}{1;एक}/भृ1{कर्तरि;लुट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भृञ्;भ्वादिः}/भृ1{कर्तरि;लुट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;भृञ्;भ्वादिः}/भृ1{कर्मणि;लुट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;भृञ्;भ्वादिः}/भृ2{कर्तरि;लुट्;प्र;एक;परस्मैपदी;डुभृञ्;जुहोत्यादिः}

भर्तृ{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

भरण-पोषण_करनेवाला

sustainer

प्रभुः

प्रभु{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

सबका_स्वामी

Lord

साक्षी

साक्षिन्{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

शुभाशुभ_का_देखनेवाला

witness

निवासः

निवास{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

निवास

abode

LGG

शरणम्

शरणं

शरण{नपुं}{1;एक}/शरण{नपुं}{2;एक}

शरण{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

शरण_लेने_योग्य

refuge

LLG

सुहृत्

सुहृद्{नपुं}{1;एक}/सुहृद्{नपुं}{8;एक}

सुहृद्{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

प्रत्युपकार_न_चाहकर_हित_करनेवाला

most_intimate_friend

प्रभवः

प्रभु{पुं}{1;बहु}/प्रभव{पुं}{1;एक}

प्रभव{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

सबकी_उत्पत्ति

creation

प्रभवत्यस्मादिति प्रभवः सृष्टिकर्ता

LLG

प्रलयः

प्रलय{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

प्रलय_का_हेतु

dissolution

प्रलीयतेऽस्मिन्निति प्रलयः प्रलयकर्ता

LLG

स्थानम्

स्थानं

स्थान{नपुं}{1;एक}/स्थान{नपुं}{2;एक}

स्थान{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

स्थिति_का_आधार

ground

तिष्ठत्यास्मिन्निति स्थानम्

निधानम्

निधानं

निधान{नपुं}{1;एक}/निधान{नपुं}{2;एक}

निधान{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

निधान

resting_place

निधीयते अस्मिन्निति निधानम्

LGG

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 16

(और)

and

अ-व्ययम्

अ-व्यय{पुं}{2;एक}/व्यय{नपुं}{1;एक}/व्यय{नपुं}{2;एक}

अव्यय{नपुं}{1;एक}

<न-व्ययम्>Bsmn

न व्ययम् यस्य तत् = अव्ययम्

विशेषणम् 15

अविनाशी

imperishable

बीजम्

बीजमव्ययम्

बीज{नपुं}{1;एक}/बीज{नपुं}{2;एक}

बीज{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

कारण

seed

GGGLL

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

9.19.A	अहम्
9.19.B	-
9.19.C	अस्मद्{1;एक}
9.19.D	अस्मद्{1;एक}
9.19.E	-
9.19.F	-
9.19.G	कर्ता 2
9.19.H	-
9.19.I	मैं
9.19.J	I

तपामि

तपाम्यहमहं

तप्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;तपँ;भ्वादिः}/तप्3{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;तपँ;चुरादिः}

तप्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;तपँ;भ्वादिः}

सूर्यरूप_से_तपता_हूँ

give_heat

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LGLGLG

(अहम्)

(अस्मद्{1;एक})

(अस्मद्){1;एक}

कर्ता 6

(मैं)

वर्षम्

वर्षं

वर्ष{पुं}{2;एक}

कर्म 6

वर्षा_का

rain

निगृह्णामि

निगृह्णाम्युत्सृजामि

नि_ग्रह्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;उभयपदी;ग्रहँ;क्र्यादिः}

नि_ग्रह्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;नि_ग्रहँ;क्र्यादिः}

समुच्चितम् 6

आकर्षण_करता_हूँ

withhold

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LGGGLGL

च

च{अव्य}

और

and

उत्सृजामि

उत्_सृज्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;उत्_सृजँ;तुदादिः}

समुच्चितम् 6

बरसाता_हूँ

send_forth

अर्जुन

अर्जुन{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 15

हे_अर्जुन

O_Arjuna

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 15

मैं

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 9

ही

certainly

अमृतम्

अमृतं

अ-मृत{पुं}{2;एक}/मृत{नपुं}{1;एक}/मृत{नपुं}{2;एक}

अमृत{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 12

अमृत

immortality

GLG

च

चैव

च{अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 15

और

and

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

मृत्युः

मृत्युश्च

मृत्यु{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 12

मृत्यु

death

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGL

च

च{अव्य}

और

and

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 20

मैं

सत्

सदसच्चाहमर्जुन

सत्{पुं}{1;एक}/सत्{पुं}{8;एक}/सत्{स्त्री}{1;एक}/सत्{स्त्री}{8;एक}/सत्{नपुं}{1;एक}/सत्{नपुं}{2;एक}/सत्{नपुं}{8;एक}

सत्{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 19

सत्

being

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / जश्त्व-श्चुत्व-चर्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)-खरि च (8।4।55)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

LLGGGGLL

अ-सत्

अ-सत्{पुं}{1;एक}/सत्{पुं}{8;एक}/सत्{स्त्री}{1;एक}/सत्{स्त्री}{8;एक}/सत्{नपुं}{1;एक}/सत्{नपुं}{2;एक}/सत्{नपुं}{8;एक}

असत्{नपुं}{1;एक}

<न-सत्>Tn

न सत् = असत्

समुच्चितम् 19

असत्

nonbeing

च

च{अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 20

भी

and

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

9.20.A	त्रै-विद्याः
9.20.B	त्रैविद्या
9.20.C	त्रैविद्य{पुं}{1;बहु}/त्रैविद्य{पुं}{8;बहु}
9.20.D	त्रैविद्य{पुं}{1;बहु}
9.20.E	<त्रै-विद्याः>Bs6
9.20.F	तिस्रः विद्याः यस्य सः = त्रैविद्याः
9.20.G	विशेषणम् 3
9.20.H	-
9.20.I	तीनों_वेदों_से_विधान_किये_सकाम_कर्मों_को_करनेवाले
9.20.J	the_knowers_of_the_three_Vedas
9.20.K	-
9.20.L	रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))
9.20.M	GGG

सोम-पाः

सोमपाः

सोमप{पुं}{1;बहु}/सोमप{पुं}{8;बहु}/सोमपा{पुं}{1;एक}/सोमपा{पुं}{1;बहु}/सोमपा{पुं}{8;एक}/सोमपा{पुं}{8;बहु}/सोमपा{स्त्री}{1;एक}/सोमपा{स्त्री}{1;बहु}/सोमपा{स्त्री}{2;बहु}/सोमपा{स्त्री}{8;एक}/सोमपा{स्त्री}{8;बहु}

सोम-पा{पुं}{1;बहु}

<सोम-पाः>U

सोमं पिबन्तीति = सोमपाः

विशेषणम् 3

सोमरस_को_पीनेवाले

drinkers_of_soma_juice

GLG

पूत-पापाः

पूतपापा

पूतपाप{पुं}{1;बहु}/पूतपाप{पुं}{8;बहु}/पूतपापा{स्त्री}{1;एक}/पूतपापा{स्त्री}{1;बहु}/पूतपापा{स्त्री}{8;एक}/पूतपापा{स्त्री}{8;बहु}

पूत-पाप{पुं}{1;बहु}

<पूत-पापाः>Bs6

पूतं पापं येषां ते = पूतपापाः

कर्ता 8

पापरहित_पुरुष

purified_from_sins

GLGG

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 6

मुझको

unto_Me

यज्ञैः

यज्ञैरिष्ट्वा

यज्ञ{पुं}{3;बहु}

करणम् 6

यज्ञों_के_द्वारा

with_sacrifices

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GGGG

इष्ट्वा

यज्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;यजँ;भ्वादिः}

यज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;यजँ;भ्वादिः}

पूर्वकालः 8

पूजकर

after_worshiping

स्वर्-गतिम्

स्वर्गतिं

स्वर्-गति{स्त्री}{2;एक}

<स्वर-गतिं>T6

स्वर्गस्य गतिः = स्वर्गतिः तम् स्वर्गतिं

कर्म 8

स्वर्ग_की_प्राप्ति

passage_to_heaven

GLG

प्रार्थयन्ते

प्र_अर्थ1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;अर्थ;चुरादिः}

प्र_अर्थ{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;प्र_अर्थ;चुरादिः}

चाहते_हैं

pray

GLGG

ते

तद्{पुं}{1;बहु}

कर्ता 16

वे_(पुरुष)

they

पुण्यम्

पुण्यमासाद्य

पुण्य{नपुं}{1;एक}/पुण्य{नपुं}{2;एक}

पुण्य{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 11

अपने_पुण्यों_के_फलरुप

virtue

GGGGL

सुर-इन्द्र-लोकम्

सुरेन्द्रलोकमश्नन्ति

सुर-इन्द्र-लोक{पुं}{2;एक}/लोक{नपुं}{1;एक}/लोक{नपुं}{2;एक}

सुर-इन्द्र-लोक{पुं}{2;एक}

<<सुर-इन्द्र>T6-लोकम्>T6

सुराणाम् इन्द्रः = सुरेन्द्रः, सुरेन्द्रस्य लोकः = सुरेन्द्रलोकः तम् सुरेन्द्रलोकम्

कर्म 12

स्वर्गलोक_को

the_world_of_Indra

LGLGGGGL

आसाद्य

आसाद्य{पुं}{8;एक}/आसाद्य{नपुं}{8;एक}

आङ्_सद्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;आङ्_षदॢँ;भ्वादिः}

पूर्वकालः 16

प्राप्त_होकर

enjoying

दिवि

दिव्{स्त्री}{7;एक}

अधिकरणम् 16

स्वर्ग_में

in_heaven

दिव्यान्

दिव्यान्दिवि

दिव्य{पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 15

दिव्य

celestial

दिवि स्वर्गे भवाः दिव्याः तान् दिव्यान्

GGLL

देव-भोगान्

देवभोगान्

देव-भोग{पुं}{2;बहु}

<देव-भोगान्>T6

देवानां भोगः = देवभोगः तान् देवभोगान्

कर्म 16

देवताओं_के_भोगों_को

pleasures_of_the_gods

GLGG

अश्नन्ति

अश्नत्{नपुं}{1;बहु}/अश्नत्{नपुं}{2;बहु}/अश्नत्{नपुं}{8;बहु}/अश्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;अशँ;क्र्यादिः}

अश्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;अशँ;क्र्यादिः}

भोगते_हैं

enjoy

9.21.A	ते
9.21.B	ते
9.21.C	तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक}
9.21.D	तद्{पुं}{1;बहु}
9.21.E	-
9.21.F	-
9.21.G	कर्ता 9
9.21.H	-
9.21.I	वे
9.21.J	they
9.21.K	-
9.21.L	-
9.21.M	G

तम्

तं

तद्{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 4

उस

that

विशालम्

विशालं

विशाल{पुं}{2;एक}/विशाल{नपुं}{1;एक}/विशाल{नपुं}{2;एक}

विशाल{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 4

विशाल

vast

LGG

स्वर्ग-लोकम्

स्वर्गलोकं

स्वर्गलोक{पुं}{2;एक}

स्वर्ग-लोक{पुं}{2;एक}

<स्वर्ग-लोकम्>K1

स्वर्गश्चासौ लोकश्च = स्वर्गलोकः तं स्वर्गलोकम्

कर्म 5

स्वर्गलोक_को

heaven

GLGG

भुक्त्वा

भुज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;भुजँ;रुधादिः}

पूर्वकालः 9

भोगकर

enjoying

पुण्ये

पुण्य{नपुं}{1;द्वि}/पुण्य{नपुं}{2;द्वि}/पुण्य{नपुं}{7;एक}/पुण्य{नपुं}{8;द्वि}/पुण्या{स्त्री}{1;द्वि}/पुण्या{स्त्री}{2;द्वि}/पुण्या{स्त्री}{8;एक}/पुण्या{स्त्री}{8;द्वि}/पुण्1{भावे;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;पुणँ;तुदादिः}

पुण्य{नपुं}{7;एक}

कर्ता 7

पुण्य

merits

क्षीणे

क्षीण{पुं}{7;एक}/क्षीण{नपुं}{1;द्वि}/क्षीण{नपुं}{2;द्वि}/क्षीण{नपुं}{7;एक}/क्षीण{नपुं}{8;द्वि}/क्षीणा{स्त्री}{1;द्वि}/क्षीणा{स्त्री}{2;द्वि}/क्षीणा{स्त्री}{8;एक}/क्षीणा{स्त्री}{8;द्वि}

क्षी{कृत्_प्रत्ययः:क्त;क्षीष्;क्र्यादिः;नपुं}{7;एक}

भावलक्षणसप्तमी_पूर्वकालः 9

क्षीण_होनेपर

being_exhausted

मर्त्य-लोकम्

मर्त्यलोकं

मर्त्यलोक{पुं}{2;एक}

मर्त्य-लोक{पुं}{2;एक}

<मर्त्य-लोकम्>T6

मर्त्यानां लोकः = मर्त्यलोकः तं मर्त्यलोकम्

कर्म 9

मृत्युलोक_को

mortal_earth

GLGG

विशन्ति

विशत्{नपुं}{1;बहु}/विशत्{नपुं}{2;बहु}/विशत्{नपुं}{8;बहु}

विश्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;विशँ;तुदादिः}

प्राप्त_होते_हैं

fall_down

LGL

एवम्

एवं

एवम्{अव्य}

सम्बन्धः 9

इस_प्रकार

thus

त्रयी-धर्मम्

त्रयीधर्ममनुप्रपन्ना

त्रयीधर्म{पुं}{2;एक}

त्रयी-धर्म{पुं}{2;एक}

<त्रयी-धर्मम्>Tds

त्रयाणां धर्माणां समाहारः = त्रिधर्मं तदेव त्रैधर्म्यं

कर्म 12

तीनों_वेदों_में_कहे_हुए_सकाम_कर्म_का

the_three_doctrines_i.e.,_Vedas

LGGGLGLGG

अनुप्रपन्नाः

अनुप्रपन्न{पुं}{1;बहु}/अनुप्रपन्न{पुं}{8;बहु}/अनुप्रपन्ना{स्त्री}{1;बहु}/अनुप्रपन्ना{स्त्री}{2;बहु}/अनुप्रपन्ना{स्त्री}{8;बहु}

अनुप्रपन्न{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 14

आश्रय_लेनेवाले

following

*काम-कामाः

कामकामा

काम-काम{पुं}{1;बहु}/काम{पुं}{8;बहु}/कामा{स्त्री}{1;बहु}/कामा{स्त्री}{2;बहु}/कामा{स्त्री}{8;बहु}

काम-काम{पुं}{1;बहु}

<काम-कामाः>T6

कामानाम् कामः = कामकामः ते कामकामाः

विशेषणम् 14

भोगों_की_कामनावाले

desiring_sense_enjoyments

GLGG

(जनाः)

(जन{पुं}{1;बहु}/जन{पुं}{8;बहु})

(जन){पुं}{1;बहु}

कर्ता 16

(पुरुष)

persons

गत-आगतम्

गतागतं

गत-आगत{पुं}{2;एक}/आगत{नपुं}{1;एक}/आगत{नपुं}{2;एक}

गत-आगत{पुं}{2;एक}

<गत-आगतं>Ds

गतं च आगतं च = गतागतं

कर्म 16

बार-बार_आवागमन_को

death_and_birth

LGLG

लभन्ते

लभ्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;डुलभँष्;भ्वादिः}

लभ्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;डुलभँष्;भ्वादिः}

प्राप्त_होते_हैं

attain

LGG

9.22.A	ये
9.22.B	ये
9.22.C	यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}
9.22.D	यद्{पुं}{1;बहु}
9.22.E	-
9.22.F	-
9.22.G	विशेषणम् 3
9.22.H	-
9.22.I	जो
9.22.J	who
9.22.K	-
9.22.L	-
9.22.M	G

अन्-अन्याः

अनन्याश्चिन्तयन्तो

अनन्या{स्त्री}{1;बहु}/अनन्या{स्त्री}{2;बहु}/अनन्या{स्त्री}{8;बहु}

अनन्य{पुं}{1;बहु}

<न-अन्याः>Bsmn

न अन्यः येषां ते = अनन्याः

विशेषणम् 3

अनन्य_प्रेमी

no_other

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LGGGLGG

जनाः

जन{पुं}{1;बहु}/जन{पुं}{8;बहु}

जन{पुं}{1;बहु}

कर्ता 6

भक्तजन

persons

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 5

मुझको_(परमेश्वर_को)

unto_Me

चिन्तयन्तः

चिन्तयत्{पुं}{1;बहु}/चिन्तयत्{पुं}{8;बहु}

चिन्त्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;चितिँ;चुरादिः;पुं}{1;बहु}

समानकालः 6

निरन्तर_चिन्तन_करते_हुए

concentrating

पर्युपासते

परि_उप_आस्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;परि_उप_आसँ;अदादिः}

निष्कामभावसे_भजते_हैं

properly_worship

GLGLG

तेषाम्

तेषां

तद्{पुं}{6;बहु}/तद्{नपुं}{6;बहु}

तद्{पुं}{6;बहु}

विशेषणम् 8

उन

their

नित्य-अभियुक्तानाम्

नित्याभियुक्तानां

नित्याभियुक्तानाम्

नित्य-अभि_युज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;अभि_युजिँर्;रुधादिः;पुं}{6;बहु}

<नित्य-अभियुक्तानाम्>K1

नित्यं अभियुक्ताः = नित्याभियुक्ताः तेषां नित्याभियुक्तानाम्

षष्ठीसम्बन्धः 9

नित्य-निरन्तर_मेरा_चिन्तन_करनेवाले_पुरुषों_का

always_fixed_in_devotion

GGLGGG

योग-क्षेमम्

योगक्षेमं

योग-क्षेम{पुं}{2;एक}/क्षेम{नपुं}{1;एक}/क्षेम{नपुं}{2;एक}

योग-क्षेम{पुं}{2;एक}

<योग-क्षेमं>Ds

योगः च क्षेमं च = योगक्षेमं

कर्म 11

योगक्षेम

requirements

GGGG

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 11

मैं_(स्वयं)

वहामि

वहाम्यहम्

वह्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;वहँ;भ्वादिः}

वह्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;वहँ;भ्वादिः}

प्राप्त_कर_देता_हूँ

carry

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LGLL

9.23.A	कौन्तेय
9.23.B	कौन्तेय
9.23.C	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
9.23.D	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
9.23.E	-
9.23.F	-
9.23.G	सम्बोध्यः 10
9.23.H	-
9.23.I	हे_अर्जुन
9.23.J	O_son_of_Kunti
9.23.K	-
9.23.L	-
9.23.M	GGL

अपि

अपि{अव्य}

यद्यपि

also

श्रद्धया

श्रद्धयान्विताः

श्रद्धा{स्त्री}{3;एक}

करणम् 4

श्रद्धा_से

faith

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLGLG

अन्विताः

अन्वित{पुं}{1;बहु}/अन्वित{पुं}{8;बहु}/अन्विता{स्त्री}{1;बहु}/अन्विता{स्त्री}{2;बहु}/अन्विता{स्त्री}{8;बहु}

अन्वित{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 6

युक्त

with

ये

येऽप्यन्यदेवता

यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}

यद्{पुं}{1;बहु}

सम्बन्धः 11

जो_(सकाम)

those

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77)) / रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

GGLGLG

भक्ताः

भक्ता

भक्त{पुं}{1;बहु}/भक्त{पुं}{8;बहु}/भक्ता{स्त्री}{1;बहु}/भक्ता{स्त्री}{2;बहु}/भक्ता{स्त्री}{8;बहु}

भक्त{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 7

भक्त

devotees

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्ता 10

(और)

and

अन्य-देवताः

अन्यदेवत{पुं}{1;बहु}/अन्यदेवत{पुं}{8;बहु}/अन्यदेवता{स्त्री}{1;बहु}/अन्यदेवता{स्त्री}{2;बहु}/अन्यदेवता{स्त्री}{8;बहु}

अन्य-देवता{स्त्री}{1;बहु}

<अन्य-देवताः>K1

अन्याश्च ताः देवताश्च = अन्यदेवताः

समुच्चितम् 7

दूसरे_देवतायें

other_demigods

(माम्)

(अस्मद्{2;एक})

(अस्मद्){2;एक}

कर्म 10

(मुझको)

unto_Me

यजन्ते

यज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

यज्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

प्रतियोगी 5

पूजते_हैं

worship

LGG

ते

तेऽपि

तद्{पुं}{1;बहु}

अनुयोगी 15

वे

they

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 9

भी

also

माम्

मामेव

अस्मद्{2;एक}

कर्म 15

मुझको

GGL

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 15

ही

even

यजन्ति

यजन्त्यविधिपूर्वकम्

यजत्{नपुं}{1;बहु}/यजत्{नपुं}{2;बहु}/यजत्{नपुं}{8;बहु}/यजन्ती{स्त्री}{8;एक}/यज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;यजँ;भ्वादिः}

यज्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;यजँ;भ्वादिः}

पूजते_हैं

sacrifice

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LGLLLGLL

अ-विधि-पूर्वकम्

न-विधि-पूर्वक{अव्य}

<न-<विधि-पूर्वकम्>Bs6>Tn

विधिः पूर्वकं यस्य = विधिपूर्वकम्, न विधिपूर्वकं = अविधिपूर्वकम्

क्रियाविशेषणम् 15

अविधिपूर्वक

in_a_wrong_way

9.24.A	हि
9.24.B	हि
9.24.C	हि{अव्य}
9.24.D	हि{अव्य}
9.24.E	-
9.24.F	-
9.24.G	-
9.24.H	-
9.24.I	क्योंकि
9.24.J	surely
9.24.K	-
9.24.L	-
9.24.M	L

अहम्

अहं

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 9

मैं

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 2

ही

also

सर्व-यज्ञानाम्

सर्वयज्ञानां

सर्व-यज्ञ{पुं}{6;बहु}

<सर्व-यज्ञानाम्>K1

सर्वे च ते यज्ञाश्च = सर्वयज्ञाः तेषां सर्वयज्ञानाम्

षष्ठीसम्बन्धः 5

सम्पूर्ण_यज्ञों_का

of_all_sacrifices

GLGGG

भोक्ता

भोक्ता{स्त्री}{1;एक}/भुज्1{भावे;लुट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;भुजोँ;तुदादिः}/भुज्2{कर्तरि;लुट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;भुजँ;रुधादिः}/भुज्2{कर्मणि;लुट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;भुजँ;रुधादिः}

भुज्{कृत्_प्रत्ययः:तृच्;भुजँ;रुधादिः;पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 6

भोक्ता

enjoyer

च

च{अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 9

और

and

प्रभुः

प्रभुरेव

प्रभु{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 6

स्वामी

Lord

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LLGL

च

च{अव्य}

भी

and

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

तु

तु{अव्य}

परंतु

but

ते

तद्{पुं}{1;बहु}

कर्ता 15

वे

they

माम्

मामभिजानन्ति

अस्मद्{2;एक}

कर्म 15

मुझको_(परमेश्वर_को)

GLLGGL

तत्त्वेन

तत्त्वेनातश्च्यवन्ति

तत्त्व{नपुं}{3;एक}/तत्त्व{नपुं}{3;एक}

तत्त्व{नपुं}{3;एक}

करणम् 15

तत्त्व_से

in_reality

तस्य भावः तत्त्वं तेन

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGGGLGL

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 15

नहीं

not

अभिजानन्ति

अभि_ज्ञा2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;ज्ञा;क्र्यादिः}

अभि_ज्ञा{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;अभि_ज्ञा;क्र्यादिः}

जानते

know

अतः

अतः{अव्य}

हेतुः 18

इसीसे

therefore

(ते)

(तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक})

(तद्){पुं}{1;बहु}

कर्ता 18

(वे)

they

च्यवन्ति

च्यु{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;च्युङ्;भ्वादिः}

गिरते_हैं

fall_down

9.25.A	देव-व्रताः
9.25.B	देवव्रता
9.25.C	देव-व्रत{पुं}{1;बहु}/व्रत{पुं}{8;बहु}
9.25.D	देव-व्रत{पुं}{1;बहु}
9.25.E	<देव-व्रताः>Bs6
9.25.F	देवेषु व्रतं येषां ते = देवव्रताः
9.25.G	कर्ता 3
9.25.H	-
9.25.I	देवताओं_को_पूजनेवाले
9.25.J	worshipers_of_demigods
9.25.K	-
9.25.L	रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))
9.25.M	GGLG

देवान्

देवान्पितॄन्यान्ति

देव{पुं}{2;बहु}

कर्म 3

देवताओं_को

to_demigods

GGLGGL

यान्ति

या{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

प्राप्त_होते_हैं

achieve

पितृ-व्रताः

पितृव्रताः

पितृ-व्रत{पुं}{1;बहु}/व्रत{पुं}{8;बहु}

पितृ-व्रत{पुं}{1;बहु}

<पितृ-व्रताः>Bs6

पितृषु व्रतं येषां ते = पितृव्रताः

कर्ता 6

पितरों_को_पूजनेवाले

worshippers_of_the_ancestors

LGLG

पितॄन्

पितृ{पुं}{2;बहु}

कर्म 6

पितरों_को

to_ancestors

यान्ति

या{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

प्राप्त_होते_हैं

भूत-इज्याः

भूतेज्या

भूत-इज्य{पुं}{1;बहु}/इज्य{पुं}{8;बहु}/इज्या{स्त्री}{1;बहु}/इज्या{स्त्री}{2;बहु}/इज्या{स्त्री}{8;बहु}

भूत-इज्य{पुं}{1;बहु}

<भूत-इज्याः>Bs6

भुतेषु इज्या येषां ते = भूतेज्याः

कर्ता 9

भूतों_को_पूजनेवाले

worshipers_of_ghosts_and_spirits

GGG

भूतानि

भूत{नपुं}{1;बहु}/भूत{नपुं}{2;बहु}/भूत{नपुं}{8;बहु}

भूत{नपुं}{2;बहु}

कर्म 9

भूतों_को

to_ghosts_and_spirits

GGL

यान्ति

या{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

प्राप्त_होते_हैं

मत्-याजिनः

मद्याजिनोऽपि

अस्मद्-याजि{नपुं}{5;एक}/याजि{नपुं}{6;एक}/याजिन्{पुं}{1;बहु}/याजिन्{पुं}{2;बहु}/याजिन्{पुं}{5;एक}/याजिन्{पुं}{6;एक}/याजिन्{पुं}{8;बहु}/याजिन्{नपुं}{5;एक}/याजिन्{नपुं}{6;एक}/याजिन{पुं}{1;एक}

अस्मद्-याजिन्{पुं}{1;बहु}

<अस्मत्-याजिनः>U

मां यजन्तीति = मद्याजिनः

कर्ता 13

मेरा_पूजन_करनेवाले_भक्त

my_devotees

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109))

GGLGL

माम्

अस्मद्{2;एक}

कर्म 13

मुझको

unto_Me

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 11

ही

also

यान्ति

या{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

प्राप्त_होते_हैं

9.26.A	यः
9.26.B	यो
9.26.C	यद्{पुं}{1;एक}
9.26.D	यद्{पुं}{1;एक}
9.26.E	-
9.26.F	-
9.26.G	कर्ता 9
9.26.H	-
9.26.I	जो_(कोई_भक्त)
9.26.J	whoever
9.26.K	-
9.26.L	रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))
9.26.M	G

मे

अस्मद्{6;एक}

अस्मद्{4;एक}

सम्प्रदानम् 9

मेरे_लिये

unto_Me

भक्त्या

भक्ति{स्त्री}{3;एक}

करणम् 9

प्रेम_से

with_devotion

पत्रम्

पत्रं

पत्र{नपुं}{1;एक}/पत्र{नपुं}{2;एक}

पत्र{नपुं}{2;एक}

समुच्चितम् 7

पत्र

a_leaf

पुष्पम्

पुष्पं

पुष्प{नपुं}{1;एक}/पुष्प{नपुं}{2;एक}

पुष्प{नपुं}{2;एक}

समुच्चितम् 7

पुष्प

a_flower

फलम्

फलं

फल{नपुं}{1;एक}/फल{नपुं}{2;एक}

फल{नपुं}{2;एक}

समुच्चितम् 7

फल

a_fruit

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्म 9

(और)

and

तोयम्

तोयं

तोय{नपुं}{1;एक}/तोय{नपुं}{2;एक}

तोय{नपुं}{2;एक}

समुच्चितम् 7

जल_आदि

water

प्रयच्छति

प्र_यम्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;प्र_यमँ;भ्वादिः}

अर्पण_करता_है

offers

LGLL

प्रयत-आत्मनः

प्रयतात्मनः

प्रयत-आत्मन्{पुं}{2;बहु}/आत्मन्{पुं}{5;एक}/आत्मन्{पुं}{6;एक}

प्रयत-आत्मन्{पुं}{6;एक}

<प्रयत-आत्मनः>Bs6

प्रयतः आत्मा यस्य सः = प्रयतात्मा तान् प्रयतात्मनः

षष्ठीसम्बन्धः 12

(उस)_शुद्ध_बुद्धि_निष्काम_प्रेमी_भक्त_का

of_one_in_pure_consciousness

LLGLG

भक्ति-उपहृतम्

भक्त्युपहृतमश्नामि

भक्ति-उपहृतम्

भक्ति-उप_हृ{कृत्_प्रत्ययः:क्त;उप_हृञ्;भ्वादिः;नपुं}{2;एक}

<भक्ति-उपहृतम्>T3

भक्त्या उपहृतम् = भक्त्युपहृतम्

विशेषणम् 12

प्रेमपूर्वक_अर्पण_किया_हुआ

offered_in_devotion

GLLLGGGL

तत्

तदहं

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{2;एक}

कर्म 14

वह_(पत्र-पुष्पादि)

that

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

LLG

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 14

मैं

अश्नामि

अश्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;अशँ;क्र्यादिः}

अश्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;अशँ;क्र्यादिः}

खाता_हूँ

9.27.A	कौन्तेय
9.27.B	कौन्तेय
9.27.C	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
9.27.D	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
9.27.E	-
9.27.F	-
9.27.G	सम्बोध्यः 16
9.27.H	-
9.27.I	हे_अर्जुन
9.27.J	O_son_of_Kunti
9.27.K	-
9.27.L	-
9.27.M	GGL

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 13

(तू)

you

यत्

यत्करोषि

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{2;एक}

सम्बन्धः 14

जो

whatever

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

GLGL

करोषि

कृ3{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;डुकृञ्;तनादिः}

कृ{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;डुकृञ्;तनादिः}

समुच्चितम् 13

करता_है

यत्

यदश्नासि

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{2;एक}

कर्म 6

जो

whatever

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

LGGL

अश्नासि

अश्2{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;अशँ;क्र्यादिः}

अश्{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;अशँ;क्र्यादिः}

समुच्चितम् 13

खाता_है

eat

यत्

यज्जुहोषि

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{2;एक}

कर्म 8

जो

whatever

जश्त्व-श्चुत्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GLGL

जुहोषि

हु1{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;हु;जुहोत्यादिः}

हु{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;हु;जुहोत्यादिः}

समुच्चितम् 13

हवन_करता_है

offer

यत्

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{2;एक}

कर्म 10

जो

whatever

ददासि

दा3{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;डुदाञ्;जुहोत्यादिः}

दा{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;डुदाञ्;जुहोत्यादिः}

समुच्चितम् 13

दान_देता_है

give_away

LGL

यत्

यत्तपस्यसि

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{2;एक}

कर्म 12

जो

whatever

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

GLGLL

तपस्यसि

तपस्य{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;तपस्य;नामधातु}

समुच्चितम् 13

तप_करता_है

perform_austerities

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

प्रतियोगी 3

(और)

also

तत्

तत्कुरुष्व

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{2;एक}

अनुयोगी 16

वह_(सब)

that

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

GLGL

मत्-अर्पणम्

मदर्पणम्

अस्मद्-अर्पण{नपुं}{1;एक}/अर्पण{नपुं}{2;एक}

अस्मद्-अर्पण{नपुं}{1;एक}

<अस्मद्-अर्पणम्>T7

मयि अर्पणम् = मदर्पणम्

कर्म 16

मेरे_अर्पण

offering_unto_me

LGLL

कुरुष्व

कृ3{कर्तरि;लोट्;म;एक;आत्मनेपदी;डुकृञ्;तनादिः}/कृ1{कर्तरि;लोट्;मढ्यम;एक;आट्मनेपदी;कृ;तनादिः}

कृ{कर्तरि;लोट्;म;एक;आत्मनेपदी;डुकृञ्;तनादिः}

कर

make

9.28.A	एवम्
9.28.B	-
9.28.C	एवम्{अव्य}
9.28.D	एवम्{अव्य}
9.28.E	-
9.28.F	-
9.28.G	-
9.28.H	-
9.28.I	इस_प्रकार
9.28.J	thus

सन्न्यास-योग-युक्त-आत्मा

सन्न्यासयोगयुक्तात्मा

सन्न्यास-योग-युक्त-आत्मन्{पुं}{1;एक}

<<<संन्यास-योग>K3-युक्त>T3-आत्मा>Bs6

सन्न्यासः च असौ योगः = संन्यासयोगः, संन्यासयोगेन युक्तः = संन्यासयोगयुक्तः, संन्यासयोगयुक्तः आत्मा यस्य सः = संन्यासयोगयुक्तात्मा

विशेषणम् 3

जिसमें_समस्त_कर्म_मुझ_भगवान्_के_अर्पण_होते_हैं_ऐसे_संन्यासयोग_से_युक्त_चित्तवाला

having_the_mind_firmly_set_on_renunciation_and_yoga

GGLGLGGG

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 6

(तू)

you

शुभ-अ-शुभ-फलैः

शुभाशुभफलैरेवं

शुभ-अशुभ-फल{नपुं}{3;बहु}

<<शुभ-<न-शुभ>Tn>Di-फलैः>T6

न शुभम् = अशुभम्, शुभं च अशुभं च = शुभाशुभे, शुभाशुभयोः फले येषां तानि = शुभाशुभफलानि तैः शुभाशुभफलैः

विशेषणम् 5

शुभाशुभ_फलरूप

good_and_evil_results

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LGLLLGGG

कर्म-बन्धनैः

कर्मबन्धनैः

कर्मन्-बन्धन{नपुं}{3;बहु}

<कर्म-बन्धनैः>K6

कर्माणि एव बन्धनानि = कर्मबन्धनानि तैः कर्मबन्धनैः

करणम् 6

कर्मबन्धन_से

bondage_of_action

GLGLG

मोक्ष्यसे

मुच्{कर्तरि;लृट्;म;एक;आत्मनेपदी;मुचॢँ;तुदादिः}

मुक्त_हो_जायगा

free

GLG

वि-मुक्तः

विमुक्तो

वि-मुक्त{पुं}{1;एक}

वि_मुच्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;वि_मुचॢँ;तुदादिः;पुं}{1;एक}

<वि-मुक्तः>Bvp

विशेषेण मुक्तः यः सः = विमुक्तः

विशेषणम् 8

मुक्त_होकर

liberated

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGG

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 10

(तू)

you

माम्

मामुपैष्यसि

अस्मद्{2;एक}

कर्म 10

मुझको_ही

to_Me

GLGLL

उपैष्यसि

उप_इ1{कर्तरि;लृट्;म;एक;परस्मैपदी;इण्;अदादिः}

उप_इ{कर्तरि;लृट्;म;एक;परस्मैपदी;उप_इण्;अदादिः}

प्राप्त_होगा

will_attain

9.29.A	अहम्
9.29.B	-
9.29.C	अस्मद्{1;एक}
9.29.D	अस्मद्{1;एक}
9.29.E	-
9.29.F	-
9.29.G	कर्ता 4
9.29.H	-
9.29.I	मैं
9.29.J	I

सर्व-भूतेषु

सर्वभूतेषु

सर्व-भूत{पुं}{7;बहु}/भूत{नपुं}{7;बहु}

सर्व-भूत{नपुं}{7;बहु}

<सर्व-भूतेषु>K1

सर्वाणि च तानि भूतानि = सर्वभूतानि तेषु सर्वभूतेषु

अधिकरणम् 4

सब_भूतों_में

to_all_living_entities

GLGGL

समः

समोऽहं

सम{पुं}{1;एक}/सम{पुं}{1;एक}

सम{पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 4

समभाव_से_व्यापक

equally_disposed

GGG

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 8

न

no_one

मे

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 7

मेरा

mine

द्वेष्यः

द्वेष्योऽस्ति

द्वेष्य{पुं}{1;एक}

कर्ता 8

अप्रिय

hateful

द्वेष्टुं योग्यः द्वेष्यः

GGL

अस्ति

अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

है

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 11

न

nor

प्रियः

प्री{नपुं}{5;एक}/प्री{नपुं}{6;एक}/प्रिय{पुं}{1;एक}

प्रिय{पुं}{1;एक}

कर्ता 11

प्रिय

dear

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

तु

तु{अव्य}

परंतु

yet

ये

यद्{पुं}{1;बहु}

सम्बन्धः 17

जो_भक्त

those

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 16

मुझको

unto_Me

भक्त्या

भक्ति{स्त्री}{3;एक}

करणम् 16

प्रेम_से

in_devotion

भजन्ति

भज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भजँ;भ्वादिः}

भज्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भजँ;भ्वादिः}

प्रतियोगी 13

भजते_हैं

render_transcendental_service

LGL

ते

तद्{पुं}{1;बहु}

अनुयोगी 19

वे

such_persons

मयि

अस्मद्{7;एक}

अधिकरणम् 19

मुझमें

unto_Me

(सन्ति)

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

च

चाप्यहम्

च{अव्य}

और

also

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GLL

अहम्

अस्मद्{1;एक}

कर्ता 24

मैं

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 21

भी

certainly

तेषु

तद्{पुं}{7;बहु}/तद्{नपुं}{7;बहु}

तद्{पुं}{7;बहु}

अधिकरणम् 24

उनमें

in_them

(अस्मि)

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हूँ)

9.30.A	(यः)
9.30.B	-
9.30.C	(यद्{पुं}{1;एक})
9.30.D	(यद्){पुं}{1;एक}
9.30.E	-
9.30.F	-
9.30.G	सम्बन्धः 8
9.30.H	-
9.30.I	(जो)
9.30.J	one_who

सु-दुर्-आचारः

सु-{अव्य}-दुर्-आचार{पुं}{1;एक}

सु-दुराचार{पुं}{1;एक}

<सु-<दुर्-आचारः>Bs6>Tp

दुष्टः आचारः यस्य सः = दुराचारः, सुष्ठुः दुराचारः = सुदुराचारः

कर्ता 6

अतिशय_दुराचारी

committing_the_most_abominable_actions

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 2

भी

in_spite_of

अन्-अन्य-भाक्

अनन्य-भाज्{पुं}{1;एक}/भाज्{पुं}{8;एक}/भाज्{नपुं}{1;एक}/भाज्{नपुं}{2;एक}/भाज्{नपुं}{8;एक}

अनन्य-भाज्{पुं}{1;एक}

<न-<अन्य-भाक्>U>Tn

अन्यं भजतीति = अन्यभाक्, न अन्यभाक् = अनन्यभाक्

कर्तृसमानाधिकरणम् 6

अनन्यभाव_से_मेरा_भक्त_होकर

without_deviation

माम्

मामनन्यभाक्

अस्मद्{2;एक}

कर्म 6

मुझको

unto_Me

GLGLG

भजते

भज्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;भजँ;भ्वादिः}

भज्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;भजँ;भ्वादिः}

प्रतियोगी 1

भजता_है

engaged_in_devotional_service

LLG

चेत्

चेत्सुदुराचारो

चेत्{अव्य}

सम्बन्धः 6

तो

although

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GLLGGG

सः

स

तद्{पुं}{1;एक}

अनुयोगी 11

वह

विसर्गलोप-सन्धिः (एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि (6।1।132))

साधुः

साधुरेव

साधु{पुं}{1;एक}

कर्ता 11

साधु

saint

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GLGL

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 9

ही

certainly

मन्तव्यः

मन्तव्य{पुं}{1;एक}

मन्{कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;मनँ;दिवादिः;पुं}{1;एक}

माननेयोग्य_है

to_be_considered

GGG

हि

हि{अव्य}

क्योंकि

certainly

सः

तद्{पुं}{1;एक}

कर्ता 16

वह

सम्यक्

सम्यग्व्यवसितो

सम्यक्{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 16

यथार्थ

completely

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGLLLG

व्यवसितः

व्यवसित{पुं}{1;एक}

वि_अव_सि{कृत्_प्रत्ययः:क्त;वि_अव_षिञ्;स्वादिः;पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 16

निश्चयवाला

situated

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

9.31.A	(सः)
9.31.B	-
9.31.C	(तद्{पुं}{1;एक})
9.31.D	(तद्){पुं}{1;एक}
9.31.E	-
9.31.F	-
9.31.G	कर्ता 4
9.31.H	-
9.31.I	(वह)
9.31.J	he

क्षिप्रम्

क्षिप्रं

क्षिप्रम्{अव्य}/क्षिप्र{नपुं}{1;एक}/क्षिप्र{नपुं}{2;एक}

क्षिप्रम्{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 4

शीघ्र_ही

very_soon

धर्म-आत्मा

धर्मात्मा

धर्मन्-आत्मन्{पुं}{1;एक}

<धर्म-आत्मा>Bs6

धर्मे आत्मा यस्य सः = धर्मात्मा

कर्तृसमानाधिकरणम् 4

धर्मात्मा

righteous

GGG

भवति

भवत्{पुं}{7;एक}/भवती{स्त्री}{8;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

भू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

हो_जाता_है

becomes

LLL

शश्वत्

शश्वच्छान्तिं

शश्वत्{अव्य}

विशेषणम् 6

सदा_रहनेवाली

lasting

जश्त्व-श्चुत्व-चर्त्व-छत्व (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)-खरि च (8।4।55)-शश्छोऽटि (8।4।63))

GGGG

शान्तिम्

शान्ति{स्त्री}{2;एक}

कर्म 7

परमशान्ति_को

peace

निगच्छति

नि_गम्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;गमॢँ;भ्वादिः}

नि_गम्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;नि_गमॢँ;भ्वादिः}

प्राप्त_होता_है

attains

LGLL

कौन्तेय

कौन्तेय{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 14

हे_अर्जुन

O_son_of_Kunti

GGL

मे

अस्मद्{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 10

मेरा

Mine

भक्तः

भक्त{पुं}{1;एक}

कर्ता 12

भक्त

devotees

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 12

नहीं

never

प्रणश्यति

प्र_नश्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;प्र_णशँ;दिवादिः}

प्रतियोगी 13

नष्ट_होता

perishes

LGLL

(इति)

(इति{अव्य})

(इति){अव्य}

अनुयोगी 14

(ऐसा)

thus

प्रतिजानीहि

प्रति_ज्ञा2{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;ज्ञा;क्र्यादिः}

प्रति_ज्ञा{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;प्रति_ज्ञा;क्र्यादिः}

जानो

justly_declare

LLGGL

9.32.A	हि
9.32.B	हि
9.32.C	हि{अव्य}
9.32.D	हि{अव्य}
9.32.E	-
9.32.F	-
9.32.G	-
9.32.H	-
9.32.I	क्योंकि
9.32.J	certainly
9.32.K	-
9.32.L	-
9.32.M	L

पार्थ

पार्थ{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 10

हे_अर्जुन

O_son_of_Prtha

स्त्रियः

स्त्रियो

स्त्री{स्त्री}{1;बहु}/स्त्री{स्त्री}{2;बहु}/स्त्री{स्त्री}{8;बहु}

स्त्री{स्त्री}{1;बहु}

समुच्चितम् 6

स्त्री

women

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

वैश्याः

वैश्यास्तथा

वैश्य{पुं}{1;बहु}/वैश्य{पुं}{8;बहु}

वैश्य{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 6

वैश्य

mercantile_people

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

GGLG

शूद्राः

शूद्रास्तेऽपि

शूद्र{पुं}{1;बहु}/शूद्र{पुं}{8;बहु}/शूद्रा{स्त्री}{1;बहु}/शूद्रा{स्त्री}{2;बहु}/शूद्रा{स्त्री}{8;बहु}

शूद्र{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 6

शूद्र

lower-class_men

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

GGGL

तथा

तथा{अव्य}

कर्ता 10

तथा

also

पाप-योनयः

पापयोनयः

पाप-योनि{पुं}{1;बहु}/योनि{पुं}{8;बहु}

पाप-योनि{पुं}{1;बहु}

<पाप-योनयः>Bs6

पापा योनिः यस्य सः = पापयोनिः ते पापयोनयः

समुच्चितम् 6

पापयोनि_चाण्डालादि

born_of_a_lower_family

GLGLG

ये

येऽपि

यद्{पुं}{1;बहु}

सम्बन्धः 11

जो_(कोई)

anyone

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 8

भी

also

स्युः

अस्2{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

प्रतियोगी 8

हों

becomes

ते

तद्{पुं}{1;बहु}

अनुयोगी 17

वे

they

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 11

भी

even

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 14

मेरी

unto_Me

व्यपाश्रित्य

वि_अप_आङ्_श्रि{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;वि_अप_आङ्_श्रिञ्;भ्वादिः}

पूर्वकालः 17

शरण_होकर

particularly_taking_shelter

LGGL

पराम्

परां

परा{स्त्री}{2;एक}/परा{स्त्री}{2;एक}

परा{स्त्री}{2;एक}

विशेषणम् 16

परम

supreme

गतिम्

गति{स्त्री}{2;एक}

कर्म 17

गति_को

destination

यान्ति

या{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

प्राप्त_होते_हैं

पुनः

पुनः{अव्य}

प्रतियोगी 24

फिर

again

पुण्याः

पुण्या

पुण्या{स्त्री}{1;बहु}/पुण्या{स्त्री}{2;बहु}/पुण्या{स्त्री}{8;बहु}/पुण्1{कर्तरि;आशीर्लिङ्;म;एक;परस्मैपदी;पुणँ;तुदादिः}

पुण्य{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 20

पुण्यशील

righteous

पुण्यं एषां अस्तीति पुण्याः

ब्राह्मणाः

ब्राह्मण{पुं}{1;बहु}/ब्राह्मण{पुं}{8;बहु}/ब्राह्मणा{स्त्री}{1;बहु}/ब्राह्मणा{स्त्री}{2;बहु}/ब्राह्मणा{स्त्री}{8;बहु}

ब्राह्मण{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 21

ब्राह्मण

brahmanas

GLG

तथा

तथा{अव्य}

कर्ता 24

तथा

also

राज-ऋषयः

राजर्षयस्तथा

राजा-ऋषि{पुं}{1;बहु}/ऋषि{पुं}{8;बहु}

राजन्-ऋषि{पुं}{1;बहु}

<राज-ऋषयः>K1

राजानः च ते ऋषयः च = राजर्षयः

समुच्चितम् 21

राजर्षि

saintly_kings

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

GGLGLG

भक्ताः

भक्ता

भक्त{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 21

भक्तजन

devotees

(पराम्_गतिम्_यान्ति)

(परा{स्त्री}{2;एक}/परा{स्त्री}{2;एक}_गतिम्/गति{स्त्री}{2;एक}_यान्ति/यात्{नपुं}{1;बहु}/यात्{नपुं}{2;बहु}/यात्{नपुं}{8;बहु}/या1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः})

(परा){स्त्री}{2;एक}_गति{स्त्री}{2;एक}_या1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

(परम_गति_को_प्राप्त_होते_हैं)

go_to_the_supreme_destination

किम्

किं

किम्{नपुं}{1;एक}/किम्{नपुं}{2;एक}

किम्{नपुं}{1;एक}

कर्ता 26

क्या

how_much

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अनुयोगी 18

(है)

अ-सुखम्

अ-सुखम्{अव्य}/सुख{पुं}{2;एक}/सुख{नपुं}{1;एक}/सुख{नपुं}{2;एक}

न-सुख{पुं}{2;एक}

<न-सुखम्>Bsmn

न सुखं यस्मिन् सः = असुखः तम् असुखम्

समुच्चितम् 28

सुखरहित

sorrowful

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

विशेषणम् 31

(और)

and

अ-नित्यम्

अनित्यमसुखं

अ-नित्य{पुं}{2;एक}/नित्य{नपुं}{1;एक}/नित्य{नपुं}{2;एक}

अनित्य{पुं}{2;एक}

<न-नित्यम्>Tn

न नित्यः = अनित्यः तम् अनित्यम्

समुच्चितम् 28

क्षणभंगुर

temporary

LGGLLG

इमम्

इदम्{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 31

इस

this

लोकम्

लोकमिमं

लोक{पुं}{2;एक}

कर्म 32

मनुष्य-शरीर_को

planet

GGGG

प्राप्य

प्राप्य{पुं}{8;एक}/प्राप्य{नपुं}{8;एक}/प्र_आप्1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;आपॢँ;स्वादिः}/प्र_आप्2{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;आपॢँ;चुरादिः}/प्रा_आप्1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;आपॢँ;स्वादिः}/प्रा_आप्2{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;आपॢँ;चुरादिः}

प्र_आप्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;प्र_आपॢँ;स्वादिः}

पूर्वकालः 35

प्राप्त_होकर

gaining

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 35

(तुम)

you

माम्

अस्मद्{2;एक}

कर्म 35

मेरा

unto_Me

भजस्व

भज्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;आत्मनेपदी;भजँ;भ्वादिः}

भज्{कर्तरि;लोट्;म;एक;आत्मनेपदी;भजँ;भ्वादिः}

भजन_कर

are_engaged_in_loving_service

LGL

9.33.A	मत्-मनाः
9.33.B	मन्मना
9.33.C	अस्मद्-मनस्{पुं}{1;एक}
9.33.D	अस्मद्-मनस्{पुं}{1;एक}
9.33.E	<अस्मत्-मनाः>Bs6
9.33.F	मयि मनः यस्य सः = मन्मनाः
9.33.G	समुच्चितम् 3
9.33.H	-
9.33.I	मुझमें_मनवाला
9.33.J	always_thinking_of_Me
9.33.K	-
9.33.L	रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))
9.33.M	GLG

मद्-भक्तः

मद्भक्तो

अस्मद्-भक्त{पुं}{1;एक}

<अस्मत्-भक्तः>T6

मम भक्तः = मद्भक्तः

समुच्चितम् 3

मेरा_भक्त

my_devotee

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGG

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्ता 5

(और)

and

मद्-याजी

मद्याजी

अस्मद्-याजिन्{पुं}{1;एक}

<अस्मत्-याजी>U

माम् यजति = मद्याजी

समुच्चितम् 3

मेरा_पूजन_करनेवाला

my_worshipper

GGG

भव

भव{पुं}{8;एक}/भू1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

भू{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

बन

become

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

कर्म 7

मुझको

unto_Me

नमस्कुरु

नमस्_कृ3{कर्तरि;लोट्;म;एक;उभयपदी;डुकृञ्;तनादिः}

नमस्_कृ{कर्तरि;लोट्;म;एक;उभयपदी;नमस्_डुकृञ्;तनादिः}

प्रणाम्_कर

offer_obeisances

GGLL

एवम्

एवम्{अव्य}

सम्बन्धः 9

इस_प्रकार

thus

आत्मानम्

आत्मन्{पुं}{2;एक}

कर्म 10

आत्मा_को

your_soul

युक्त्वा

युक्त्वैवमात्मानं

युज्1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;युजँ;दिवादिः}/युज्2{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;युजिँर्;रुधादिः}

युज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;युजिँर्;रुधादिः}

पूर्वकालः 15

नियुक्त_करके

being_absorbed

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GGGGGG

मत्-परायणः

मत्परायणः

अस्मद्-परायण{पुं}{1;एक}

<अस्मत्-परायणः>Bs6

अहं परायणम् यस्य सः = अस्मत्परायणः

विशेषणम् 12

मेरे_परायचण_होकर

devoted_to_Me

GLGLG

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 15

(तू)

you

माम्

मामेवैष्यसि

अस्मद्{2;एक}

कर्म 15

मुझको

unto_Me

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GGGLL

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 13

ही

completely

एष्यसि

इ1{कर्तरि;लृट्;म;एक;परस्मैपदी;इण्;अदादिः}

इ{कर्तरि;लृट्;म;एक;परस्मैपदी;इण्;अदादिः}

प्राप्त_होगा

come