7.1.A	पार्थ
7.1.B	पार्थ
7.1.C	पार्थ{पुं}{8;एक}
7.1.D	पार्थ{पुं}{8;एक}
7.1.E	-
7.1.F	-
7.1.G	सम्बोध्यः 12
7.1.H	-
7.1.I	हे_पार्थ
7.1.J	O_son_of_Prtha
7.1.K	-
7.1.L	-
7.1.M	GL

मयि

मय्यासक्तमनाः

अस्मद्{7;एक}

अस्मद्{7;एक}

-

-

अधिकरणम् 3

-

मुझमें

unto_Me

-

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GGGGLG

आसक्त-मनाः

-

आसक्त-मनस्{पुं}{1;एक}

आसक्त-मनस्{पुं}{1;एक}

<आसक्त-मनाः>Bs6

आसक्तम् मनः यस्य सः = आसक्तमनाः

विशेषणम् 7

-

अनन्य_प्रेम_से_आसक्तचित्त

mind_attached

मत्-आश्रयः

-

अस्मद्-आश्रि{स्त्री}{1;बहु}/आश्रि{स्त्री}{8;बहु}/आश्रय{पुं}{1;एक}

अस्मद्-आश्रय{पुं}{1;एक}

<अस्मत्-आश्रयः>Bs6

अहं आश्रयः यस्य सः = मदाश्रयः

विशेषणम् 7

-

मेरे_परायण_होकर

in_consciousness_of_Me

योगम्

योगं

योग{पुं}{2;एक}

योग{पुं}{2;एक}

-

-

कर्म 6

-

योग_में

self-realization

-

-

GG

युञ्जन्

युञ्जन्मदाश्रयः

युञ्जत्{पुं}{1;एक}/युञ्जत्{पुं}{8;एक}

युज्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;युजिँर्;रुधादिः;पुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 7

-

लगा_हुआ

so_practicing

-

-

GGLGLG

(त्वम्)

-

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

-

-

कर्ता 12

-

(तू)

you

यथा

यथा

यथा{अव्य}

यथा{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 13

-

जिस_प्रकार_से

as_much_as

-

-

LG

समग्रम्

समग्रं

समग्र{पुं}{2;एक}/समग्र{नपुं}{1;एक}/समग्र{नपुं}{2;एक}

समग्र{नपुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 10

-

सम्पूर्ण_विभूति_बल_ऐश्वर्यादि_गुणों_से_युक्त_सबके_आत्मरूप

completely

-

-

GGG

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 12

-

मुझको

unto_Me

-

-

G

अ-संशयम्

असंशयं

अ-संशय{पुं}{2;एक}

असंशय{पुं}{2;एक}

<न-संशयं>Bsmn

न संशयः यस्मिन् तत् = असंशयः तं असंशयम्

कर्मसमानाधिकरणम् 12

-

संशयरहित

without_doubt

-

-

LGLG

ज्ञास्यसि

ज्ञास्यसि

ज्ञा1{कर्तरि;लृट्;म;एक;परस्मैपदी;ज्ञा;भ्वादिः}/ज्ञा2{कर्तरि;लृट्;म;एक;परस्मैपदी;ज्ञा;क्र्यादिः}

ज्ञा{कर्तरि;लृट्;म;एक;परस्मैपदी;ज्ञा;क्र्यादिः}

-

-

प्रतियोगी 8

-

जानेगा

can_know

-

-

GLL

(तथा)

-

(तथा{अव्य})

(तथा){अव्य}

-

-

अनुयोगी 15

-

(वैसे)

तत्

तच्छृणु

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{2;एक}

-

-

कर्म 15

-

उसको

that

-

जश्त्व-श्चुत्व-चर्त्व-छत्व (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)-खरि च (8।4।55)-शश्छोऽटि (8।4।63))

GLL

शृणु

-

श्रु1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;श्रु;भ्वादिः}

श्रु{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;श्रु;भ्वादिः}

-

-

-

-

सुन

try_to_hear

7.2.A	अहम्
7.2.B	-
7.2.C	अस्मद्{1;एक}
7.2.D	अस्मद्{1;एक}
7.2.E	-
7.2.F	-
7.2.G	कर्ता 7
7.2.H	-
7.2.I	मैं
7.2.J	I

ते

तेऽहं

तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक}

युष्मद्{4;एक}

-

-

प्रयोजनम् 7

-

तेरे_लिये

unto_you

-

-

GG

इदम्

-

इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}

इदम्{नपुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 5

-

इस

this

स-विज्ञानम्

सविज्ञानमिदं

स-विज्ञान{नपुं}{1;एक}/विज्ञान{नपुं}{2;एक}

स-विज्ञान{नपुं}{2;एक}

<स-विज्ञानम्>BvS

विज्ञानेन सहितम् = सविज्ञानम्

विशेषणम् 5

-

विज्ञानसहित

with_noumenal_knowledge

-

-

LGGGLG

ज्ञानम्

ज्ञानं

ज्ञान{नपुं}{1;एक}/ज्ञान{नपुं}{2;एक}

ज्ञान{नपुं}{2;एक}

-

-

कर्म 7

-

तत्त्वज्ञान_को

phenomenal_knowledge

-

-

GG

अ-शेषतः

-

अ-शेषतः

अशेषतः{तसिल्}

<न-शेषतः>Tn

न शेषतः = अशेषतः

क्रियाविशेषणम् 7

-

सम्पूर्णतया

in_full

वक्ष्यामि

वक्ष्याम्यशेषतः

वच्1{कर्तरि;लृट्;उ;एक;परस्मैपदी;वचँ;अदादिः}/वह्1{कर्तरि;लृट्;उ;एक;परस्मैपदी;वहँ;भ्वादिः}/ब्रू1{कर्तरि;लृट्;उ;एक;परस्मैपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

वच्{कर्तरि;लृट्;उ;एक;परस्मैपदी;वचँ;अदादिः}

-

-

-

-

कहूँगा

shall_explain

-

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GGLGLG

यत्

यञ्ज्ञात्वा

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{2;एक}

-

-

कर्म 9

-

जिसको

which

-

जश्त्व-श्चुत्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGG

ज्ञात्वा

-

ज्ञा1{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;ज्ञा;भ्वादिः}/ज्ञा2{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;ज्ञा;क्र्यादिः}

ज्ञा{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;ज्ञा;क्र्यादिः}

-

-

पूर्वकालः 15

-

जानकर

knowing

इह

-

इह{अव्य}

इह{अव्य}

-

-

अधिकरणम् 15

-

संसार_में

in_this_world

भूयः

भूयोऽन्यञ्ज्ञातव्यमवशिष्यते

भूयः{अव्य}/भूयस्{नपुं}{1;एक}/भूयस्{नपुं}{2;एक}/भूयस्{नपुं}{8;एक}

भूयः{अव्य}

-

-

क्रियाविशेषणम् 15

-

फिर

further

-

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109)) / जश्त्व-श्चुत्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGGGGGLLGLG

अन्यत्

-

अन्यत्{अव्य}/अन्य{नपुं}{1;एक}/अन्य{नपुं}{2;एक}

अन्य{नपुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 13

-

और_कुछ_भी

anything_more

ज्ञातव्यम्

-

ज्ञातव्य{पुं}{2;एक}/ज्ञातव्य{नपुं}{1;एक}/ज्ञातव्य{नपुं}{2;एक}

ज्ञा{कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;ज्ञा;क्र्यादिः;नपुं}{2;एक}

-

-

कर्म 15

-

जाननेयोग्य

knowable

न

नेह

न{अव्य}

न{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 15

-

नहीं

not

-

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87))

GL

अवशिष्यते

-

अव_शिष्2{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;शिषॢँ;रुधादिः}

अव_शिष्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;अव_शिषॢँ;रुधादिः}

-

-

-

-

शेष_रह_जाता

remains_to_be_known

7.3.A	सहस्रेषु
7.3.B	सहस्रेषु
7.3.C	सहस्र{7;बहु}
7.3.D	सहस्र{पुं}{7;बहु}
7.3.E	-
7.3.F	-
7.3.G	विशेषणम् 2
7.3.H	-
7.3.I	हजारों
7.3.J	out_of_many_thousands
7.3.K	-
7.3.L	-
7.3.M	LGGL

मनुष्याणाम्

मनुष्याणां

मनुष्य{पुं}{6;बहु}

मनुष्य{पुं}{6;बहु}

-

-

निर्धारणम् 3

-

मनुष्यों_में

of_men

-

-

LGGG

कश्चित्

कश्चिद्यतति

कश्चित्{अव्य}/किञ्चित्{पुं}{1;एक}

किञ्चित्{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 5

-

कोई_एक

someone

-

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

GGLLL

सिद्धये

सिद्धये

सिद्धि{स्त्री}{4;एक}

सिद्धि{स्त्री}{4;एक}

-

-

प्रयोजनम् 5

-

मेरी_प्राप्ति_के_लिये

for_perfection

-

-

GLG

यतति

-

यतति

यत्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;यतीँ;भ्वादिः}

-

-

-

-

यत्न_करता_है

endeavors

यतताम्

यततामपि

यतता{स्त्री}{2;एक}/यत्1{कर्तरि;लोट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;यतीँ;भ्वादिः}

यत्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;यतीँ;भ्वादिः;पुं}{6;बहु}

-

-

विशेषणम् 7

-

यत्न_करनेवाले

of_those_so_endeavoring

-

-

LLGLL

सिद्धानाम्

सिद्धानां

सिद्ध{पुं}{6;बहु}/सिद्ध{नपुं}{6;बहु}/सिद्धा{स्त्री}{6;बहु}

सिद्ध{पुं}{6;बहु}

-

-

निर्धारणम् 9

-

योगियों_में

of_those_who_have_achieved_perfection

-

-

GGG

अपि

-

अपि{अव्य}

अपि{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 7

-

भी

indeed

कश्चित्

कश्चिन्मां

कश्चित्{अव्य}/किञ्चित्{पुं}{1;एक}

किञ्चित्{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 12

-

कोई_एक

someone

-

अनुनासिक-सन्धिः (यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा (8।4।45))

GGG

माम्

-

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 12

-

मुझको

me

तत्त्वतः

तत्त्वतः

तत्त्वतः{अव्य}

तत्त्वतः{अव्य}

-

-

हेतुः 12

-

तत्त्व_से_अर्थात्_यथार्थरूप_से

in_fact

-

-

GLG

वेत्ति

वेत्ति

विद्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

-

-

-

-

जानता_है

does_know

-

-

GL

7.4.A	भूमिः
7.4.B	भूमिरापोऽनलो
7.4.C	भूमि{स्त्री}{1;एक}
7.4.D	भूमि{स्त्री}{1;एक}
7.4.E	-
7.4.F	-
7.4.G	समुच्चितम् 8
7.4.H	-
7.4.I	पृथ्वी
7.4.J	earth
7.4.K	-
7.4.L	रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)) / रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))
7.4.M	GLGGLG

आपः

-

अप्{स्त्री}{1;बहु}/आपस्{नपुं}{1;एक}/आपस्{नपुं}{2;एक}/आपस्{नपुं}{8;एक}/आप्1{कर्तरि;लुङ्;म;एक;परस्मैपदी;आपॢँ;स्वादिः}

अप्{स्त्री}{1;बहु}

-

-

समुच्चितम् 8

-

जल

water

अनलः

-

अनल{पुं}{1;एक}/नल्1{कर्तरि;लङ्;म;एक;परस्मैपदी;णलँ;भ्वादिः}

अनल{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 8

-

अग्नि

fire

वायुः

वायुः

वायु{पुं}{1;एक}/वा1{कर्तरि;विधिलिङ्;प्र;बहु;परस्मैपदी;वा;अदादिः}

वायु{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 8

-

वायु

air

-

-

GG

खम्

खं

ख{पुं}{2;एक}/ख{नपुं}{1;एक}/ख{नपुं}{2;एक}

ख{नपुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 8

-

आकाश

ether

-

-

G

मनः

मनो

मनस्{नपुं}{1;एक}/मनस्{नपुं}{2;एक}/मनस्{नपुं}{8;एक}

मनस्{नपुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 8

-

मन

mind

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LG

बुद्धिः

बुद्धिरेव

बुद्धि{स्त्री}{1;एक}

बुद्धि{स्त्री}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 8

-

बुद्धि

intelligence

-

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GLGL

च

च

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

प्रतियोगी 11

-

और

and

-

-

L

अहङ्कारः

अहङ्कार

अहङ्कार{पुं}{1;एक}

अहङ्कार{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 8

-

अहंकार

false_ego

-

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

LGGG

एव

-

एव{अव्य}

एव{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 9

-

ही

certainly

इति

इतीयं

इति{अव्य}

इति{अव्य}

-

-

अनुयोगी 13

-

ऐसी

thus

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

LGG

इयम्

-

इदम्{स्त्री}{1;एक}

इदम्{स्त्री}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 14

-

यह

all_these

अष्टधा

-

अष्टधा

अष्टधा{अव्य}

-

-

विशेषणम् 14

-

आठ_प्रकार_से

total_eight

भिन्ना

भिन्ना

भिन्ना{स्त्री}{1;एक}

भिन्ना{स्त्री}{1;एक}

-

-

कर्ता 17

-

विभाजित

seperated

-

-

GG

मे

मे

अस्मद्{6;एक}

अस्मद्{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 16

-

मेरी

my

-

-

G

प्रकृतिः

प्रकृतिरष्टधा

प्रकृति{स्त्री}{1;एक}

प्रकृति{स्त्री}{1;एक}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 17

-

प्रकृति

energies

-

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LLLGLG

(अस्ति)

-

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(है)

is

इयम्

-

इदम्{स्त्री}{1;एक}

इदम्{स्त्री}{1;एक}

-

-

कर्ता 21

-

यह

this

तु

-

तु{अव्य}

तु{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 18

-

तो

but

अ-परा

अपरेयमितस्त्वन्यां

अ-परा{स्त्री}{1;एक}/परा{स्त्री}{1;एक}

अपरा{स्त्री}{1;एक}

<न-परा>Tn

न परा = अपरा

कर्तृसमानाधिकरणम् 21

-

अपरा_(अर्थात्_मेरी_जड़_प्रकृति)

inferior

-

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87)) / सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LLGGLGGG

(अस्ति)

-

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(है)

is

महान्-बाहो

महाबाहो

महाबाहु{पुं}{8;एक}/महाबाहु{नपुं}{8;एक}

महाबाहु{पुं}{8;एक}

<महत्-बाहो>Bs6

महान्तौ बाहू यस्य सः = महाबाहुः सम्बोधने महाबाहो

सम्बोध्यः 28

-

हे_महाबाहो

O_mighty-armed_one

-

-

LGGG

इतः

-

इतः{अव्य}/इत{पुं}{1;एक}/इ1{कर्तरि;लट्;प्र;द्वि;परस्मैपदी;इण्;अदादिः}

इतः{अव्य}

-

-

अपादानम् 28

-

इससे

besides_this

अन्याम्

-

अन्या{स्त्री}{2;एक}/अन्या{स्त्री}{2;एक}/अन्1{कर्तरि;विधिलिङ्;उ;एक;परस्मैपदी;अनँ;अदादिः}

अन्या{स्त्री}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 32

-

दूसरीको

another

यया

ययेदं

यद्{स्त्री}{3;एक}

यद्{स्त्री}{3;एक}

-

-

हेतुः 28

-

जिससे

by_whom

-

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87))

LGG

इदम्

-

इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}

इदम्{नपुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 27

-

यह

this

जगत्

जगत्

जगत्{पुं}{1;एक}/जगत्{पुं}{8;एक}/जगत्{नपुं}{1;एक}/जगत्{नपुं}{2;एक}/जगत्{नपुं}{8;एक}

जगत्{नपुं}{2;एक}

-

-

कर्म 28

-

जगत्

the_material_world

-

-

LL

धार्यते

धार्यते

धार्यता{स्त्री}{1;द्वि}/धार्यता{स्त्री}{2;द्वि}/धार्यता{स्त्री}{8;एक}/धार्यता{स्त्री}{8;द्वि}

धृ_णिच्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;धृञ्_णिच्;भ्वादिः}

-

-

-

-

धारण_किया_जाता_है

being_utilised_or_exploited

-

-

GLG

मे

मे

अस्मद्{6;एक}

अस्मद्{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 30

-

मेरी

my

-

-

G

जीव-भूताम्

जीवभूताम्

जीव-भूता{स्त्री}{2;एक}

जीव-भूता{स्त्री}{2;एक}

<जीव-भूतां>T2

जीवं भूता = जीवभूता तां जीवभूतां

विशेषणम् 32

-

जीवरूपा

the_living_entities

-

-

GLGG

पराम्

पराम्

परा{स्त्री}{2;एक}/परा{स्त्री}{2;एक}

परा{स्त्री}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 32

-

परा_(अर्थात्_चेतन)

superior

-

-

LG

प्रकृतिम्

प्रकृतिं

प्रकृति{स्त्री}{2;एक}

प्रकृति{स्त्री}{2;एक}

-

-

कर्म 33

-

प्रकृति

energy

-

-

LLG

विद्धि

विद्धि

विद्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

-

-

-

-

जान

just_try_to_understand

-

-

GL

7.5.A	इति
7.5.B	-
7.5.C	इति{अव्य}
7.5.D	इति{अव्य}
7.5.E	-
7.5.F	-
7.5.G	सम्बन्धः 2
7.5.H	-
7.5.I	ऐसा
7.5.J	thus

उपधारय

-

उपधारय

उप_धृ_णिच्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;उप_धृञ्_णिच्;भ्वादिः}

-

-

-

-

समझ

know

सर्वाणि

सर्वाणीत्युपधारय

सर्व{नपुं}{1;बहु}/सर्व{नपुं}{2;बहु}/सर्वाणी{स्त्री}{8;एक}/सर्व्1{कर्तरि;लोट्;उ;एक;परस्मैपदी;षर्वँ;भ्वादिः}

सर्व{नपुं}{1;बहु}

-

-

विशेषणम् 4

-

सम्पूर्ण

all

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GGGLLGLL

भूतानि

भूतानि

भूत{नपुं}{1;बहु}/भूत{नपुं}{2;बहु}/भूत{नपुं}{8;बहु}

भूत{नपुं}{1;बहु}

-

-

कर्ता 6

-

भूत

everything_created

-

-

GGL

एतत्-योनीनि

एतद्योनीनि

एतद्-योनि{नपुं}{1;बहु}/योनि{नपुं}{2;बहु}/योनि{नपुं}{8;बहु}

एतद्-योनिन्{नपुं}{1;बहु}

<एतत्-योनीनि>Bs6

एषा योनिः यस्य तत् = एतद्योनि तानि एतद्योनीनि

कर्तृसमानाधिकरणम् 6

-

इन_दोनों_प्रकृतियों_से_ही_उत्पन्न_होनेवाले

originated_from_these_two_natures

-

-

GGGGL

(सन्ति)

-

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/सत्{नपुं}{8;बहु}/सन्ती{स्त्री}{8;एक}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(हैं)

are

अहम्

अहं

अस्मद्{1;एक}

अस्मद्{1;एक}

-

-

कर्ता 13

-

मैं

I

-

-

LG

कृत्स्नस्य

कृत्स्नस्य

कृत्स्न{नपुं}{6;एक}

कृत्स्न{नपुं}{6;एक}

-

-

विशेषणम् 9

-

सम्पूर्ण

all-inclusive

-

-

GGL

जगतः

जगतः

जगत्{पुं}{1;बहु}/जगत्{पुं}{2;बहु}/जगत्{पुं}{5;एक}/जगत्{पुं}{6;एक}/जगत्{पुं}{8;बहु}/जगत्{नपुं}{5;एक}/जगत्{नपुं}{6;एक}

जगत्{नपुं}{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 11

-

जगत्_का

of_the_world

-

-

LLG

प्रभवः

प्रभवः

प्रभु{पुं}{1;बहु}/प्रभव{पुं}{1;एक}

प्रभव{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

प्रभव

source_of_manifestation

प्रभवत्यस्मादिति प्रभवः सृष्टिकर्ता

-

LLG

तथा (च)

-

तथा{अव्य}

तथा{अव्य}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 13

-

तथा

as_well_as

प्रलयः

प्रलयस्तथा

प्रलय{पुं}{1;एक}

प्रलय{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

प्रलय

annihilation

प्रलीयतेऽस्मिन्निति प्रलयः प्रलयकर्ता

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

LLGLG

(अस्मि)

-

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(हूँ)

is

7.6.A	धनञ्जय
7.6.B	धनञ्जय
7.6.C	धनञ्जय{पुं}{8;एक}
7.6.D	धनञ्जय{पुं}{8;एक}
7.6.E	-
7.6.F	-
7.6.G	सम्बोध्यः 7
7.6.H	-
7.6.I	हे_धनंजय
7.6.J	O_conqueror_of_wealth
7.6.K	-
7.6.L	-
7.6.M	LGLL

मत्तः

मत्तः

मत्त{पुं}{1;एक}

मत्त{तसिल्}

-

-

अपादानम् 7

-

मुझसे

beyond_Myself

-

-

GG

अन्यत्

-

अन्यत्{अव्य}/अन्य{नपुं}{1;एक}/अन्य{नपुं}{2;एक}

अन्य{नपुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 4

-

भिन्न_दूसरा

anything

किञ्चित्

-

किञ्चित्{अव्य}/किञ्चित्{नपुं}{1;एक}/किञ्चित्{नपुं}{2;एक}

किञ्चित्{नपुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 7

-

कोई_भी

else

परतरम्

परतरं

परतर{पुं}{2;एक}/परतर{नपुं}{1;एक}/परतर{नपुं}{2;एक}

परतर{नपुं}{1;एक}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 7

-

परम_(कारण)

superior

अतिशयेन परं परतरं

-

LLLG

न

नान्यत्किञ्चिदस्ति

न{अव्य}

न{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 7

-

नहीं

not

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55)) / जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

GGGLGL

अस्ति

-

अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

है

is

इदम्

-

इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}

इदम्{नपुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 9

-

यह

which

सर्वम्

सर्वमिदं

सर्व{पुं}{2;एक}/सर्व{नपुं}{1;एक}/सर्व{नपुं}{2;एक}

सर्व{नपुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 14

-

सम्पूर्ण_(जगत्)

all

-

-

GGLG

सूत्रे

सूत्रे

सूत्र{नपुं}{1;द्वि}/सूत्र{नपुं}{2;द्वि}/सूत्र{नपुं}{7;एक}/सूत्र{नपुं}{8;द्वि}

सूत्र{नपुं}{7;एक}

-

-

अधिकरणम् 14

-

सूत्र_में_(सूत्र_के)

on_a_thread

-

-

GG

मणि-गणाः

मणिगणा

मणि-गण{पुं}{1;बहु}/गण{पुं}{8;बहु}

मणि-गण{पुं}{1;बहु}

<मणि-गणाः>T6

मणेः गणः = मणिगणः ते मणिगणाः

प्रतियोगी 12

-

मणियों_के

pearls

-

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

LLLG

इव

इव

इव{अव्य}

इव{अव्य}

-

-

अनुयोगी 13

-

सदृश

likened

-

-

LL

मयि

मयि

अस्मद्{7;एक}

अस्मद्{7;एक}

-

-

अधिकरणम् 14

-

मुझमें

in_Me

-

-

LL

प्रोतम्

प्रोतं

प्रोत{पुं}{2;एक}/प्रोत{नपुं}{1;एक}/प्रोत{नपुं}{2;एक}

प्र_उ{कृत्_प्रत्ययः:क्त;प्र_उङ्;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

-

-

-

-

गुँथा_हुआ_है

strung

-

-

GG

7.7.A	कौन्तेय
7.7.B	कौन्तेय
7.7.C	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
7.7.D	कौन्तेय{पुं}{8;एक}
7.7.E	-
7.7.F	-
7.7.G	सम्बोध्यः 14
7.7.H	-
7.7.I	हे_अर्जुन
7.7.J	O_son_of_Kunti
7.7.K	-
7.7.L	-
7.7.M	GGL

अहम्

-

अस्मद्{1;एक}

अस्मद्{1;एक}

-

-

कर्ता 14

-

मैं

I

अप्सु

-

अप्{स्त्री}{7;बहु}

अप्{स्त्री}{7;बहु}

-

-

अधिकरणम् 4

-

जल_में

in_water

रसः

रसोऽहमप्सु

रस{पुं}{1;एक}

रस{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

रस

taste

-

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109))

LGGGL

शशि-सूर्ययोः

शशिसूर्ययोः

शशिन्-सूर्य{पुं}{6;द्वि}/सूर्य{पुं}{7;द्वि}/सूर्या{स्त्री}{6;द्वि}/सूर्या{स्त्री}{7;द्वि}

शशिन्-सूर्य{पुं}{7;द्वि}

<शशि-सूर्ययोः>Di

शशी च सूर्यः च = शशिसूर्यौ तयोः शशिसूर्ययोः

अधिकरणम् 6

-

चन्द्रमा_और_सूर्य_में

in_the_sun_and_the_moon

-

-

LLGLG

प्रभा

प्रभास्मि

प्रभा{स्त्री}{1;एक}

प्रभा{स्त्री}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

प्रकाश

the_light

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

LGL

सर्व-वेदेषु

सर्ववेदेषु

सर्व-वेद{पुं}{7;बहु}

सर्व-वेद{पुं}{7;बहु}

<सर्व-वेदेषु>K1

सर्वः सः वेदः च = सर्ववेदः तेषु सर्ववेदेषु

अधिकरणम् 8

-

सम्पूर्ण_वेदों_में

in_all_the_Vedas

-

-

GLGGL

प्रणवः

प्रणवः

प्रणव{पुं}{1;एक}

प्रणव{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

ओंकार

the_letters_a-u-m

-

-

LLG

खे

खे

ख{पुं}{7;एक}/ख{नपुं}{1;द्वि}/ख{नपुं}{2;द्वि}/ख{नपुं}{7;एक}/ख{नपुं}{8;द्वि}

ख{नपुं}{7;एक}

-

-

अधिकरणम् 10

-

आकाश_में

in_the_ether

-

-

G

शब्दः

शब्दः

शब्द{पुं}{1;एक}

शब्द{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

शब्द

sound_vibration

-

-

GG

(च)

-

(च{अव्य})

(च){अव्य}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 14

-

(और)

also

नृषु

नृषु

नृ{पुं}{7;बहु}

नृ{पुं}{7;बहु}

-

-

अधिकरणम् 13

-

पुरुषों_में

in_man

-

-

LL

पौरुषम्

पौरुषं

पौरुष{पुं}{2;एक}/पौरुष{नपुं}{1;एक}/पौरुष{नपुं}{2;एक}

पौरुष{नपुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

पुरुषत्व

ability

पुरुषेषु पुरुषस्य भावः पौरुषम्

-

GLG

अस्मि

-

अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

हूँ

am

7.8.A	(अहम्)
7.8.B	-
7.8.C	(अस्मद्{1;एक})
7.8.D	(अस्मद्){1;एक}
7.8.E	-
7.8.F	-
7.8.G	कर्ता 8
7.8.H	-
7.8.I	(मैं)
7.8.J	I

पृथिव्याम्

पृथिव्यां

पृथिवी{स्त्री}{7;एक}

पृथिवी{स्त्री}{7;एक}

-

-

अधिकरणम् 4

-

पृथ्वी_में

in_the_earth

-

-

LGG

पुण्यः

पुण्यो

पुण्य{पुं}{1;एक}

पुण्य{पुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 4

-

पवित्र

original

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GG

गन्धः

गन्धः

गन्ध{पुं}{1;एक}

गन्ध{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 5

-

गन्ध

fragrance

-

-

GG

च

च

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 8

-

और

also

-

-

L

विभावसौ

विभावसौ

विभावसु{पुं}{7;एक}

विभावसु{पुं}{7;एक}

-

-

अधिकरणम् 7

-

अग्नि_में

in_the_fire

-

-

LGLG

तेजः

तेजश्चास्मि

तेजस्{नपुं}{1;एक}/तेजस्{नपुं}{2;एक}/तेजस्{नपुं}{8;एक}

तेजस्{नपुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 5

-

तेज

temperature

-

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGGL

अस्मि

-

अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

हूँ

am

च

-

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

-

-

तथा

also

(अहम्)

-

(अस्मद्{1;एक})

(अस्मद्){1;एक}

-

-

कर्ता 16

-

(मैं)

I

सर्व-भूतेषु

सर्वभूतेषु

सर्व-भूत{पुं}{7;बहु}/भूत{नपुं}{7;बहु}

सर्व-भूत{नपुं}{7;बहु}

<सर्व-भूतेषु>K1

सर्वाणि च तानि भूतानि = सर्वभूतानि तेषु सर्वभूतेषु

अधिकरणम् 12

-

सम्पूर्ण_भूतों_में

all_living_entities

-

-

GLGGL

जीवनम्

जीवनं

जीवन{नपुं}{1;एक}/जीवन{नपुं}{2;एक}

जीवन{नपुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 13

-

जीवन

life

-

-

GLG

च

च

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 16

-

और

also

-

-

L

तपस्विषु

तपस्विषु

तपस्विन्{पुं}{7;बहु}

तपस्विन्{पुं}{7;बहु}

-

-

अधिकरणम् 15

-

तपस्वियों_में

in_those_who_practice_penance

तपः एषां अस्तीति तपस्विनः तेषु

-

LGLL

तपः

तपश्चास्मि

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}/तपस्{नपुं}{8;एक}

तपस्{नपुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 13

-

तप

penance

-

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

LGGL

अस्मि

-

अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

हूँ

am

7.9.A	पार्थ
7.9.B	पार्थ
7.9.C	पार्थ{पुं}{8;एक}
7.9.D	पार्थ{पुं}{8;एक}
7.9.E	-
7.9.F	-
7.9.G	सम्बोध्यः 7
7.9.H	-
7.9.I	हे_अर्जुन
7.9.J	O_son_of_Prtha
7.9.K	-
7.9.L	-
7.9.M	GL

(त्वम्)

-

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

-

-

कर्ता 7

-

(तू)

you

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 7

-

मुझको

unto_Me

-

-

G

सर्व-भूतानाम्

सर्वभूतानां

सर्व-भूत{पुं}{6;बहु}/भूत{नपुं}{6;बहु}/भूता{स्त्री}{6;बहु}

सर्व-भूत{पुं}{6;बहु}

<सर्व-भूतानां>K1

सर्वाणि च तानि भूतानि = सर्वभूतानि तेषाम् सर्वभूतानां

षष्ठीसम्बन्धः 6

-

सम्पूर्ण_भूतों_का

of_all_living_entities

-

-

GLGGG

सनातनम्

सनातनम्

सनातन{पुं}{2;एक}

सनातन{पुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 6

-

सनातन

original_eternal

-

-

LGLL

बीजम्

बीजं

बीज{नपुं}{1;एक}/बीज{नपुं}{2;एक}

बीज{नपुं}{2;एक}

-

-

कर्मसमानाधिकरणम् 7

-

बीज

the_seed

-

-

GG

विद्धि

विद्धि

विद्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

-

-

-

-

जान

try_to_understand

-

-

GL

अहम्

-

अस्मद्{1;एक}

अस्मद्{1;एक}

-

-

कर्ता 14

-

मैं

I

बुद्धिमताम्

-

बुद्धिमत्{पुं}{6;बहु}/बुद्धिमत्{नपुं}{6;बहु}

बुद्धिमत्{पुं}{6;बहु}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 10

-

बुद्धिमानों_की

of_the_intelligent

बुद्धिः एषां अस्तीति बुद्धिमतः तेषां

बुद्धिः

बुद्धिर्बुद्धिमतामस्मि

बुद्धि{स्त्री}{1;एक}

बुद्धि{स्त्री}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

बुद्धि

intelligence

-

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GGGGLGGL

(च)

-

(च{अव्य})

(च){अव्य}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 14

-

(और)

and

तेजस्विनाम्

-

तेजस्विन्{पुं}{6;बहु}

तेजस्विन्{पुं}{6;बहु}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 13

-

तेजस्वियों_का

of_the_powerful

तेजः एषां अस्तीति तेजस्विनः तेषां

तेजः

तेजस्तेजस्विनामहम्

तेजस्{नपुं}{1;एक}/तेजस्{नपुं}{2;एक}/तेजस्{नपुं}{8;एक}

तेजस्{नपुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

तेज

prowess

-

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGGGLGLL

अस्मि

-

अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

हूँ

am

7.10.A	भरतर्षभ
7.10.B	भरतर्षभ
7.10.C	भरतर्षभ{पुं}{8;एक}
7.10.D	भरतर्षभ{पुं}{8;एक}
7.10.E	-
7.10.F	-
7.10.G	सम्बोध्यः 10
7.10.H	-
7.10.I	हे_भरतश्रेष्ठ
7.10.J	O_lord_of_the_Bharatas
7.10.K	-
7.10.L	-
7.10.M	LLGLL

अहम्

-

अस्मद्{1;एक}

अस्मद्{1;एक}

-

-

कर्ता 10

-

मैं

I

बलवताम्

बलवतां

बलवत्{पुं}{6;बहु}/बलवत्{नपुं}{6;बहु}

बलवत्{पुं}{6;बहु}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 5

-

बलवानों_का

of_the_strong

बलं एषां अस्तीति बलवन्तः तेषां

-

LLLG

काम-राग-विवर्जितम्

कामरागविवर्जितम्

काम-राग-विवर्जित{पुं}{2;एक}/विवर्जित{नपुं}{1;एक}/विवर्जित{नपुं}{2;एक}

काम-राग-विवर्जित{पुं}{1;एक}

<<काम-राग>Di-विवर्जितम्>T3

कामः च रागः च = कामरागौ, कामरागाभ्यां विवर्जितम् = कामरागविवर्जितम्

विशेषणम् 5

-

आसक्ति_और_कामनाओं_से_रहित

devoid_of_passion_and_attachment

-

-

GLGLLGLL

बलम्

बलं

बल{पुं}{2;एक}/बल{नपुं}{1;एक}/बल{नपुं}{2;एक}

बल{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 6

-

बल_अर्थात्_सामर्थ्य

strength

-

-

LG

च

चाहं

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 10

-

और

and

-

-

GG

भूतेषु

भूतेषु

भूत{पुं}{7;बहु}/भूत{नपुं}{7;बहु}

भूत{पुं}{7;बहु}

-

-

अधिकरणम् 9

-

सब_भूतों_में

in_all_beings

-

-

GGL

धर्म-अ-विरुद्धः

धर्माविरुद्धो

धर्मन्-अ-विरुद्ध{पुं}{1;एक}

धर्म-अविरुद्ध{पुं}{1;एक}

<धर्म-<न-विरुद्धः>Tn>T3

न विरुद्धः = अविरुद्धः, धर्मेण अविरुद्धः = धर्माविरुद्धः

विशेषणम् 9

-

धर्म_के_अनुकूल_अर्थात्_शास्त्र_के_अनुकूल

not_against_the_religious_principles

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGLGG

कामः

कामोऽस्मि

काम{पुं}{1;एक}

काम{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 6

-

काम

sex_life

-

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109))

GGL

अस्मि

-

अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

अस्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

हूँ

am

7.11.A	च
7.11.B	चैव
7.11.C	च{अव्य}
7.11.D	च{अव्य}
7.11.E	-
7.11.F	-
7.11.G	-
7.11.H	-
7.11.I	और
7.11.J	and
7.11.K	-
7.11.L	वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))
7.11.M	GL

एव

-

एव{अव्य}

एव{अव्य}

-

-

-

-

भी

certainly

ये

ये

यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}

यद्{पुं}{1;बहु}

-

-

कर्ता 6

-

जो

all_those

-

-

G

सात्त्विकाः

सात्त्विका

सात्त्विक{पुं}{1;बहु}/सात्त्विक{पुं}{8;बहु}

सात्त्विक{पुं}{1;बहु}

-

-

विशेषणम् 5

-

सत्त्वगुण_से_उत्पन्न_होनेवाले

in_goodness

-

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

GLG

भावाः

भावा

भाव{पुं}{1;बहु}/भाव{पुं}{8;बहु}

भाव{पुं}{1;बहु}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 6

-

भाव

states_of_being

-

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

GG

(सन्ति)

-

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/सत्{नपुं}{8;बहु}/सन्ती{स्त्री}{8;एक}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(हैं)

are

ये

ये

यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}

यद्{पुं}{1;बहु}

-

-

कर्ता 11

-

जो

all_those

-

-

G

राजसाः

राजसास्तामसाश्च

राजस{पुं}{1;बहु}/राजस{पुं}{8;बहु}/राजसा{स्त्री}{1;बहु}/राजसा{स्त्री}{2;बहु}/राजसा{स्त्री}{8;बहु}

राजस{पुं}{1;बहु}

-

-

समुच्चितम् 9

-

रजोगुण_से

mode_of_passion

-

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GLGGLGL

च

-

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 11

-

तथा

also

तामसाः

-

तामस{पुं}{1;बहु}/तामस{पुं}{8;बहु}

तामस{पुं}{1;बहु}

-

-

समुच्चितम् 9

-

तमोगुण_से_होनेवाले_भाव

mode_of_ignorance

(सन्ति)

-

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/सत्{नपुं}{8;बहु}/सन्ती{स्त्री}{8;एक}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(हैं)

are

तान्

तान्विद्धि

तद्{पुं}{2;बहु}

तद्{पुं}{2;बहु}

-

-

विशेषणम् 13

-

उन

those

-

-

GGL

(भावान्)

-

(भाव{पुं}{2;बहु}/भावत्{पुं}{1;एक})

(भाव){पुं}{2;बहु}

-

-

कर्म 18

-

(भावों_को)

states_of_being

(त्वम्)

-

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

-

-

कर्ता 18

-

(तुम)

you

मत्तः

मत्त

मत्त{पुं}{1;एक}

मत्त{तसिल्}

-

-

अपादानम् 18

-

मुझसे

from_Me

-

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

GG

एव

एवेति

एव{अव्य}

एव{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 15

-

ही

certainly

-

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87))

GGL

इति

-

इति{अव्य}

इति{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 18

-

ऐसा

thus

विद्धि

-

विद्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

-

-

-

-

जान

try_to_know

तु

त्वहं

तु{अव्य}

तु{अव्य}

-

-

-

-

परंतु

but

-

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LG

तेषु

तेषु

तद्{पुं}{7;बहु}/तद्{नपुं}{7;बहु}

तद्{पुं}{7;बहु}

-

-

अधिकरणम् 23

-

उनमें

in_those

-

-

GL

अहम्

-

अस्मद्{1;एक}

अस्मद्{1;एक}

-

-

कर्ता 23

-

मैं

I

(न)

-

(न{अव्य})

(न){अव्य}

-

-

सम्बन्धः 23

-

(नहीं)

not

(अस्मि)

-

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(हूँ)

am

ते

ते

तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक}

तद्{पुं}{1;बहु}

-

-

कर्ता 27

-

वे

they

-

-

G

मयि

मयि

अस्मद्{7;एक}

अस्मद्{7;एक}

-

-

अधिकरणम् 27

-

मुझमें

unto_Me

-

-

LL

न

न

न{अव्य}

न{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 27

-

नहीं

not

-

-

L

(सन्ति)

-

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/सत्{नपुं}{8;बहु}/सन्ती{स्त्री}{8;एक}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(हैं)

are

7.12.A	गुणमयैः
7.12.B	-
7.12.C	गुणमय{पुं}{3;बहु}/गुणमय{नपुं}{3;बहु}/गुणमय{पुं}{3;बहु}/गुणमय{नपुं}{3;बहु}
7.12.D	गुणमय{पुं}{3;बहु}
7.12.E	-
7.12.F	-
7.12.G	विशेषणम् 4
7.12.H	-
7.12.I	गुणों_के_कार्यरूप_सात्त्विक_राजस_और_तामस
7.12.J	by_the_three_gunas

एभिः

-

इदम्{पुं}{3;बहु}/इदम्{नपुं}{3;बहु}

इदम्{पुं}{3;बहु}

-

-

विशेषणम् 4

-

इन

all_these

त्रिभिः

त्रिभिर्गुणमयैर्भावैरेभि

त्रि{पुं}{3;बहु}/त्रि{पुं}{3;बहु}/त्रि{नपुं}{3;बहु}

त्रि{पुं}{3;बहु}

-

-

विशेषणम् 4

-

तीनों_प्रकार_के

three

-

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)) / रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)) / रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LGLGLGGGGL

भावैः

-

भाव{पुं}{3;बहु}

भाव{पुं}{3;बहु}

-

-

करणम् 9

-

भावों_से

state_of_being

इदम्

-

इदम्{नपुं}{1;एक}/इदम्{नपुं}{2;एक}

इदम्{नपुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 7

-

यह

in_this_world

सर्वम्

सर्वमिदं

सर्व{पुं}{2;एक}/सर्व{नपुं}{1;एक}/सर्व{नपुं}{2;एक}

सर्व{नपुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 7

-

सारा

the_whole_world

-

-

GGLG

जगत्

जगत्

जगत्{पुं}{1;एक}/जगत्{नपुं}{1;एक}/जगत्{नपुं}{2;एक}

जगत्{नपुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 9

-

संसार_प्राणिसमुदाय

universe

-

-

LL

मोहितम्

मोहितं

मोहित{पुं}{2;एक}/मोहित{नपुं}{1;एक}/मोहित{नपुं}{2;एक}

मुह्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;मुहँ;दिवादिः;नपुं}{1;एक}

-

-

कर्म 9

-

मोहित

deluded

-

-

GLG

(भवति)

-

(भवत्{पुं}{7;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः})

(भू){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

-

-

-

-

(हो_रहा_है)

becomes

एभ्यः

-

इदम्{पुं}{4;बहु}/इदम्{पुं}{5;बहु}/इदम्{नपुं}{4;बहु}/इदम्{नपुं}{5;बहु}

इदम्{नपुं}{5;बहु}

-

-

उपपदसम्बन्धः 16

-

इनसे_(तीनों_गुणों_से)

above_these

परम्

परमव्ययम्

परम्{अव्य}/पर{पुं}{2;एक}/पर{नपुं}{1;एक}/पर{नपुं}{2;एक}/पर{पुं}{2;एक}/पर{नपुं}{1;एक}/पर{नपुं}{2;एक}

पर{पुं}{2;एक}

-

-

समुच्चितम् 12

-

परे

the_Supreme

-

-

LGGLL

(च)

-

(च{अव्य})

(च){अव्य}

-

-

विशेषणम् 14

-

(और)

and

अ-व्ययम्

-

अ-व्यय{पुं}{2;एक}/व्यय{नपुं}{1;एक}/व्यय{नपुं}{2;एक}

अव्यय{पुं}{2;एक}

<न-व्ययम्>Bsmn

न व्ययः यस्य सः = अव्ययः तम् अव्ययम्

समुच्चितम् 12

-

अविनाशी_को

inexhaustible

माम्

मामेभ्यः

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 16

-

मुझको

me

-

-

GGG

न

नाभिजानाति

न{अव्य}

न{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 16

-

नहीं

not

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLGGL

अभिजानाति

-

अभि_ज्ञा2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ज्ञा;क्र्यादिः}

अभि_ज्ञा{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;अभि_ज्ञा;क्र्यादिः}

-

-

-

-

जानता

know

7.13.A	हि
7.13.B	ह्येषा
7.13.C	हि{अव्य}
7.13.D	हि{अव्य}
7.13.E	-
7.13.F	-
7.13.G	-
7.13.H	-
7.13.I	क्योंकि
7.13.J	certainly
7.13.K	-
7.13.L	यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))
7.13.M	GG

एषा

-

एतद्{स्त्री}{1;एक}

एतद्{स्त्री}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 6

-

यह

this

दैवी

दैवी

दैवी{स्त्री}{1;एक}

दैवी{स्त्री}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 6

-

अलौकिक_अर्थात्_अति_अद्भुत

transcendental

-

-

GG

गुणमयी

गुणमयी

गुणमयी{स्त्री}{1;एक}

गुणमयी{स्त्री}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 6

-

त्रिगुणमयी

consisting_of_the_three_modes_of_material_nature

-

-

LGLG

मम

मम

अस्मद्{6;एक}/मा1{कर्तरि;लिट्;म;बहु;परस्मैपदी;मा;अदादिः}

अस्मद्{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 6

-

मेरी

my

-

-

GL

माया

माया

माया{स्त्री}{1;एक}

माया{स्त्री}{1;एक}

-

-

कर्ता 8

-

माया

energy

-

-

GG

दुरत्यया

दुरत्यया

दुरत्यया{स्त्री}{1;एक}

दुरत्यया{स्त्री}{1;एक}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 8

-

बड़ी_दुस्तर

very_difficult_to_overcome

-

-

LGLG

(अस्ति)

-

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(है)

is

ये

ये

यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}

यद्{पुं}{1;बहु}

-

-

सम्बन्धः 13

-

जो_(पुरुष)

those

-

-

G

माम्

मामेव

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 12

-

मुझको

unto_Me

-

-

GGL

एव

-

एव{अव्य}

एव{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 10

-

ही

certainly

प्रपद्यन्ते

प्रपद्यन्ते

प्र_पद्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;पदँ;दिवादिः}/प्र_पद्1{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;पदँ;दिवादिः}

प्र_पद्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;प्र_पदँ;दिवादिः}

-

-

प्रतियोगी 9

-

भजते_हैं

surrender

-

-

LGGG

ते

ते

तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक}

तद्{पुं}{1;बहु}

-

-

अनुयोगी 16

-

वे

they

-

-

G

एताम्

-

एता{स्त्री}{2;एक}/एतद्{स्त्री}{2;एक}/आङ्_इ1{कर्तरि;लोट्;प्र;द्वि;परस्मैपदी;इण्;अदादिः}

एतद्{स्त्री}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 15

-

इस

this

मायाम्

मायामेतां

मा{स्त्री}{7;एक}/माया{स्त्री}{2;एक}/मा1{कर्तरि;विधिलिङ्;उ;एक;परस्मैपदी;मा;अदादिः}

माया{स्त्री}{2;एक}

-

-

कर्म 16

-

माया_को

illusory_energy

-

-

GGGG

तरन्ति

तरन्ति

तरत्{नपुं}{1;बहु}/तरत्{नपुं}{2;बहु}/तरत्{नपुं}{8;बहु}/तॄ1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;तॄ;भ्वादिः}/तरन्ती{स्त्री}{8;एक}

तॄ{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;तॄ;भ्वादिः}

-

-

-

-

उल्लंघन_कर_जाते_हैं_अर्थात्_संसार_से_तर_जाते_हैं

overcome

-

-

LGL

7.14.A	मायया
7.14.B	माययापहृतज्ञाना
7.14.C	माया{स्त्री}{3;एक}
7.14.D	माया{स्त्री}{3;एक}
7.14.E	-
7.14.F	-
7.14.G	हेतुः 5
7.14.H	-
7.14.I	माया_के_द्वारा
7.14.J	by_the_illusory_energy
7.14.K	-
7.14.L	सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))
7.14.M	GLGLLGGG

अपहृत-ज्ञानाः

-

अपहृत-ज्ञान{पुं}{1;बहु}/ज्ञान{पुं}{8;बहु}

अपहृत-ज्ञान{पुं}{1;बहु}

<अपहृत-ज्ञानाः>Bs6

अपहृतम् ज्ञानम् यस्य सः = अपहृतज्ञानः ते अपहृतज्ञानाः

विशेषणम् 8

-

जिनका_ज्ञान_हरा_जा_चुका_है

whose_knowledge_is_stolen_by_illusion

आसुरम्

आसुरं

आसुर{पुं}{2;एक}/आसुर{नपुं}{1;एक}/आसुर{नपुं}{2;एक}

आसुर{पुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 4

-

आसुर

demonic

-

-

GLG

भावम्

भावमाश्रिताः

भाव{पुं}{2;एक}

भाव{पुं}{2;एक}

-

-

कर्म 5

-

स्वभाव_को

nature

-

-

GGGLG

आश्रिताः

-

आश्रित{पुं}{1;बहु}/आश्रित{पुं}{8;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{1;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{2;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{8;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{1;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{2;बहु}/आश्रिता{स्त्री}{8;बहु}

आङ्_श्रि{कृत्_प्रत्ययः:क्त;आङ्_श्रिञ्;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

-

-

विशेषणम् 8

-

धारण_किये_हुए

accepting

नर-अधमाः

नराधमाः

नर-अधमा{स्त्री}{1;बहु}/अधमा{स्त्री}{2;बहु}/अधमा{स्त्री}{8;बहु}

नर-अधम{पुं}{1;बहु}

<नर-अधमाः>T7

नरेषु अधमः = नराधमः ते नराधमाः

विशेषणम् 8

-

मनुष्यों_में_नीच

lowest_among_mankind

-

-

LGGG

दुष्-कृतिनः

दुष्कृतिनो

दुष्-कृतिन्{पुं}{1;बहु}/कृतिन्{पुं}{2;बहु}/कृतिन्{पुं}{5;एक}/कृतिन्{पुं}{6;एक}/कृतिन्{पुं}{8;बहु}

दुष्कृतिन्{पुं}{1;बहु}

<दुष्-कृतिनः>Bs6

दुष्टं कृतं यस्य सः = दुष्कृती ते दुष्कृतिनः

विशेषणम् 8

-

दूषित_कर्म_करनेवाले

miscreants

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GLLG

मूढाः

मूढाः

मूढ{पुं}{1;बहु}/मूढ{पुं}{8;बहु}/मूढा{स्त्री}{1;बहु}/मूढा{स्त्री}{2;बहु}/मूढा{स्त्री}{8;बहु}

मूढ{पुं}{1;बहु}

-

-

कर्ता 11

-

मूढ़लोग

foolish

-

-

GG

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 11

-

मुझको

unto_Me

-

-

G

न

न

न{अव्य}

न{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 11

-

नहीं

not

-

-

L

प्रपद्यन्ते

प्रपद्यन्ते

प्र_पद्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;पदँ;दिवादिः}/प्र_पद्1{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;पदँ;दिवादिः}

प्र_पद्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;प्र_पदँ;दिवादिः}

-

-

-

-

भजते

surrender

-

-

LGGG

7.15.A	भरतर्षभ
7.15.B	भरतर्षभ
7.15.C	भरतर्षभ{पुं}{8;एक}
7.15.D	भरतर्षभ{पुं}{8;एक}
7.15.E	-
7.15.F	-
7.15.G	विशेषणम् 2
7.15.H	-
7.15.I	हे_भरतवंशियों_में_श्रेष्ठ
7.15.J	O_great_one_amongst_the_descendants_of_Bharata
7.15.K	-
7.15.L	-
7.15.M	LLGLL

अर्जुन

-

अर्जुन{पुं}{8;एक}

अर्जुन{पुं}{8;एक}

-

-

सम्बोध्यः 13

-

अर्जुन

O_Arjuna

सु-कृतिनः

सुकृतिनोऽर्जुन

सु-{अव्य}-कृतिन्{पुं}{1;बहु}/कृतिन्{पुं}{2;बहु}/कृतिन्{पुं}{5;एक}/कृतिन्{पुं}{6;एक}/कृतिन्{पुं}{8;बहु}

सुकृतिन्{पुं}{1;बहु}

<सु-कृतिनः>Bs6

सुन्दरा कृती यस्य = सुकृती ते सुकृतिनः

विशेषणम् 4

-

उत्तम_कर्म_करनेवाले

those_who_are_pious

-

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109))

LLLGLL

अर्थ-अर्थी

-

अर्थ-अर्थिन्{पुं}{1;एक}

अर्थ-अर्थिन्{पुं}{1;एक}

<अर्थ-अर्थी>T6

अर्थस्य अर्थी = अर्थार्थी

समुच्चितम् 7

-

अर्थार्थी

one_who_desires_material_gain

आर्तः

आर्तो

आर्त{पुं}{1;एक}

आर्त{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 7

-

आर्त

the_distressed

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GG

जिज्ञासुः

जिज्ञासुरर्थार्थी

जिज्ञासु{पुं}{1;एक}

जिज्ञासु{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 7

-

जिज्ञासु

the_inquisitive

-

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GGLGGG

च

च

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

प्रतियोगी 9

-

और

also

-

-

L

ज्ञानी

ज्ञानी

ज्ञानिन्{पुं}{1;एक}

ज्ञानिन्{पुं}{1;एक}

-

-

समुच्चितम् 7

-

ज्ञानी

one_who_knows_things_as_they_are

ज्ञानं अस्यास्तीति ज्ञानी

-

GG

(इति)

-

(इति{अव्य})

(इति){अव्य}

-

-

अनुयोगी 10

-

(ऐसे)

thus

चतुर्-विधाः

चतुर्विधा

चतुर्-विध{पुं}{1;बहु}/विध{पुं}{8;बहु}/विधा{स्त्री}{1;बहु}/विधा{स्त्री}{2;बहु}/विधा{स्त्री}{8;बहु}/विधस्{पुं}{1;एक}

चतुर्-विध{पुं}{1;बहु}

<चतर्-विधाः>Bs6

चत्वारः विधः यस्य सः = चतुर्विधः ते चतुर्विधाः

विशेषणम् 11

-

चार_प्रकार_के

four_kinds_of

-

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

LGLG

जनाः

जनाः

जन{पुं}{1;बहु}/जन{पुं}{8;बहु}

जन{पुं}{1;बहु}

-

-

कर्ता 13

-

भक्तजन

persons

-

-

LG

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 13

-

मुझको

unto_Me

-

-

G

भजन्ते

भजन्ते

भज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;भजँ;भ्वादिः}

भज्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;भजँ;भ्वादिः}

-

-

-

-

भजते_हैं

render_services

-

-

LGG

7.16.A	तेषाम्
7.16.B	तेषां
7.16.C	तद्{पुं}{6;बहु}/तद्{नपुं}{6;बहु}
7.16.D	तद्{पुं}{6;बहु}
7.16.E	-
7.16.F	-
7.16.G	निर्धारणम् 4
7.16.H	-
7.16.I	उनमें
7.16.J	out_of_them
7.16.K	-
7.16.L	-
7.16.M	GG

नित्य-युक्तः

नित्ययुक्त

नित्ययुक्त{पुं}{1;एक}

नित्य-युज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;युजिँर्;रुधादिः;पुं}{1;एक}

<नित्य-युक्तः>K1

नित्यं तत् युक्तः च = नित्य-युक्तः

विशेषणम् 4

-

नित्य_मुझमें_एकीभाव_से_स्थित

always_engaged

-

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

GLGL

एक-भक्तिः

एकभक्तिर्विशिष्यते

एक-भक्ति{स्त्री}{1;एक}

एक-भक्ति{स्त्री}{1;एक}

<एक-भक्तिः>Bs6

एकस्मिन् भक्तिः यस्य सः = एकभक्तिः

विशेषणम् 4

-

अनन्य_प्रेमभक्तिवाला

in_devotional_service_to_only_one

-

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GLGGLGLG

ज्ञानी

ज्ञानी

ज्ञानिन्{पुं}{1;एक}

ज्ञानिन्{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 5

-

ज्ञानी_भक्त

one_in_full_knowledge

ज्ञानं अस्यास्तीति ज्ञानी

-

GG

विशिष्यते

-

विशिष्यता{स्त्री}{1;द्वि}/विशिष्यता{स्त्री}{2;द्वि}/वि_शास्1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;शासुँ;अदादिः}/वि_शिष्2{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;शिषॢँ;रुधादिः}

वि_शास्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;वि_शासुँ;अदादिः}

-

-

-

-

अति_उत्तम_है

especially

हि

हि

हि{अव्य}

हि{अव्य}

-

-

-

-

क्योंकि

certainly

-

-

L

ज्ञानिनः

ज्ञानिनोऽत्यर्थमहं

ज्ञानिन्{पुं}{1;बहु}/ज्ञानिन्{पुं}{2;बहु}/ज्ञानिन्{पुं}{5;एक}/ज्ञानिन्{पुं}{6;एक}/ज्ञानिन्{पुं}{8;बहु}

ज्ञानिन्{पुं}{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 10

-

ज्ञानी_को

person_in_knowledge

ज्ञानं अस्यास्तीति ज्ञानी

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109))

GLGGGLG

अहम्

-

अस्मद्{1;एक}

अस्मद्{1;एक}

-

-

कर्ता 11

-

मैं

I

अत्यर्थम्

-

अत्यर्थ{नपुं}{1;एक}/अत्यर्थ{नपुं}{2;एक}

अत्यर्थ{पुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 10

-

अत्यन्त

highly

प्रियः

प्रियो

प्री{नपुं}{5;एक}/प्री{नपुं}{6;एक}/प्रिय{पुं}{1;एक}

प्रिय{पुं}{1;एक}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 11

-

प्रिय

dear

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LG

(अस्मि)

-

(अस्मि{अव्य}/अस्2{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(हूँ)

am

च

च

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

-

-

और

also

-

-

L

सः

स

तद्{पुं}{1;एक}

तद्{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 16

-

वह_(ज्ञानी)

he

-

विसर्गलोप-सन्धिः (एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि (6।1।132))

L

मम

मम

अस्मद्{6;एक}/मा1{कर्तरि;लिट्;म;बहु;परस्मैपदी;मा;अदादिः}

अस्मद्{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 15

-

मुझे

mine

-

-

GL

प्रियः

प्रियः

प्री{नपुं}{5;एक}/प्री{नपुं}{6;एक}/प्रिय{पुं}{1;एक}

प्रिय{पुं}{1;एक}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 16

-

प्रिय

very_dear

-

-

LG

(अस्ति)

-

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(है)

is

7.17.A	एते
7.17.B	-
7.17.C	एता{स्त्री}{1;द्वि}/एता{स्त्री}{2;द्वि}/एतद्{पुं}{1;बहु}/एतद्{स्त्री}{1;द्वि}/एतद्{स्त्री}{2;द्वि}/एतद्{नपुं}{1;द्वि}/एतद्{नपुं}{2;द्वि}
7.17.D	एतद्{पुं}{1;बहु}
7.17.E	-
7.17.F	-
7.17.G	विशेषणम् 2
7.17.H	-
7.17.I	ये
7.17.J	these

सर्वे

सर्व

सर्व{पुं}{1;बहु}/सर्व{नपुं}{1;द्वि}/सर्व{नपुं}{2;द्वि}/सर्वा{स्त्री}{1;द्वि}/सर्वा{स्त्री}{2;द्वि}

सर्व{पुं}{1;बहु}

-

-

कर्ता 5

-

सब

all

-

यान्तवान्त-लोप-सन्धिः (एचोऽयवायावः (6।1।78)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

GL

एव

एवैते

एव{अव्य}

एव{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 2

-

ही

certainly

-

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GGG

उदाराः

उदाराः

उदार{पुं}{1;बहु}/उदार{पुं}{8;बहु}

उदार{पुं}{1;बहु}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 5

-

उदार

magnanimous

-

-

LGG

(सन्ति)

-

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/सत्{नपुं}{8;बहु}/सन्ती{स्त्री}{8;एक}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(हैं)

are

तु

त्वात्मैव

तु{अव्य}

तु{अव्य}

-

-

-

-

परंतु

but

-

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77)) / वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GGL

ज्ञानी

ज्ञानी

ज्ञानिन्{पुं}{1;एक}

ज्ञानिन्{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 11

-

ज्ञानी

one_who_is_in_knowledge

-

-

GG

(मम)

-

(अस्मद्{6;एक}/मा1{कर्तरि;लिट्;म;बहु;परस्मैपदी;मा;अदादिः})

(अस्मद्){6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 9

-

(मेरा_स्वरूप)

mine

आत्मा

-

आत्मन्{पुं}{1;एक}

आत्मन्{पुं}{1;एक}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 11

-

आत्मा

soul

एव

-

एव{अव्य}

एव{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 9

-

ही

just_like

(अस्ति)

-

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(है)

is

(इति)

-

(इति{अव्य})

(इति){अव्य}

-

-

सम्बन्धः 15

-

(ऐसा)

thus

मे

मे

अस्मद्{6;एक}

अस्मद्{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 14

-

मेरा

my

-

-

G

मतम्

मतम्

मत{पुं}{2;एक}/मत{नपुं}{1;एक}/मत{नपुं}{2;एक}

मन्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;मनँ;दिवादिः;नपुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 15

-

मत

opinion

-

-

LL

(अस्ति)

-

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(है)

is

हि

हि

हि{अव्य}

हि{अव्य}

-

-

-

-

क्योंकि

certainly

-

-

L

*सः

स

तद्{पुं}{1;एक}

तद्{पुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 18

-

वह

he

-

विसर्गलोप-सन्धिः (एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि (6।1।132))

L

युक्त-आत्मा

युक्तात्मा

युक्त-आत्मन्{पुं}{1;एक}

युक्त-आत्मन्{पुं}{1;एक}

<युक्त-आत्मा>Bs6

युक्तः आत्मा यस्य सः = युक्तात्मा

कर्ता 23

-

मद्गत_मनबुद्धिवाला_(ज्ञानी_भक्त)

engaged_in_devotional_service

-

-

GGG

अन्-उत्तमाम्

-

अन्-{अव्य}-उत्तमा{स्त्री}{2;एक}

अनुत्तमा{स्त्री}{2;एक}

<न-उत्तमाम्>Bsmn

न उत्तमं यस्याः सा = अनुत्तमा तां अनुत्तमाम्

विशेषणम् 21

-

अति_उत्तम

the_highest_goal

गतिम्

गतिम्

गति{स्त्री}{2;एक}

गति{स्त्री}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 21

-

गतिस्वरूप

destination

-

-

LL

माम्

मामेवानुत्तमां

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 23

-

मुझमें

unto_Me

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGGGGG

एव

-

एव{अव्य}

एव{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 21

-

ही

certainly

आस्थितः

आस्थितः

आस्थित{पुं}{1;एक}

आङ्_स्था{कृत्_प्रत्ययः:क्त;आङ्_ष्ठा;भ्वादिः;पुं}{1;एक}

-

-

-

-

अच्छी_प्रकार_स्थित_है

situated

-

-

GLG

7.18.A	बहूनाम्
7.18.B	बहूनां
7.18.C	बहु{पुं}{6;बहु}/बहु{स्त्री}{6;बहु}/बहु{नपुं}{6;बहु}
7.18.D	बहु{नपुं}{6;बहु}
7.18.E	-
7.18.F	-
7.18.G	विशेषणम् 2
7.18.H	-
7.18.I	बहुत
7.18.J	many
7.18.K	-
7.18.L	-
7.18.M	LGG

जन्मनाम्

जन्मनामन्ते

जन्मन्{नपुं}{6;बहु}

जन्मन्{नपुं}{6;बहु}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 3

-

जन्मों_के

births

-

-

GLGGG

अन्ते

-

अन्त{पुं}{7;एक}/अन्त{नपुं}{1;द्वि}/अन्त{नपुं}{2;द्वि}/अन्त{नपुं}{7;एक}/अन्ता{स्त्री}{1;द्वि}/अन्ता{स्त्री}{2;द्वि}

अन्त{पुं}{7;एक}

-

-

अधिकरणम् 7

-

अन्त_के_जन्म_में

after

ज्ञानवान्

ज्ञानवान्मां

ज्ञानवत्{पुं}{1;एक}/ज्ञानवत्{पुं}{1;एक}

ज्ञानवत्{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 11

-

तत्त्वज्ञान_को_प्राप्त_पुरुष

he_possessing_knowledge

ज्ञानं अस्यास्तीति ज्ञानवान्

-

GLGG

सर्वम्

सर्वमिति

सर्व{पुं}{2;एक}/सर्व{नपुं}{1;एक}/सर्व{नपुं}{2;एक}

सर्व{नपुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 6

-

सब_कुछ

all

-

-

GGLL

वासुदेवः

वासुदेवः

वासुदेव{पुं}{1;एक}

वासुदेव{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 7

-

वासुदेव

cause_of_all_causes

-

-

GLGG

(अस्ति)

-

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

प्रतियोगी 8

-

(है)

is

इति

-

इति{अव्य}

इति{अव्य}

-

-

अनुयोगी 9

-

इस_प्रकार

thus

(यः)

-

(यद्{पुं}{1;एक})

(यद्){पुं}{1;एक}

-

-

सम्बन्धः 12

-

(जो)

one_who

माम्

-

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 11

-

मुझको

unto_Me

प्रपद्यते

प्रपद्यते

प्र_पद्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;पदँ;दिवादिः}/प्र_पद्1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;पदँ;दिवादिः}

प्र_पद्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;प्र_पदँ;दिवादिः}

-

-

प्रतियोगी 9

-

भजता_है

surrenders

-

-

LGLG

सः

स

तद्{पुं}{1;एक}

तद्{पुं}{1;एक}

-

-

अनुयोगी 15

-

वह

such

-

विसर्गलोप-सन्धिः (एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि (6।1।132))

L

महान्-आत्मा

महात्मा

महत्-आत्मन्{पुं}{1;एक}

महात्मन्{पुं}{1;एक}

<महत्-आत्मा>Bs6

महान् आत्मा यस्य सः = महात्मा

कर्ता 15

-

महात्मा

great_soul

-

-

LGG

सु-दुर्लभः

सुदुर्लभः

सुदुर्लभ{पुं}{1;एक}

सु-दुर्लभ{पुं}{1;एक}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 15

-

अत्यन्त_दुर्लभ

very_rare

सु नितरां दुर्लभः सुदुर्लभः

-

LGLG

(अस्ति)

-

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(है)

is

7.19.A	तैः
7.19.B	-
7.19.C	तद्{पुं}{3;बहु}/तद्{नपुं}{3;बहु}
7.19.D	तद्{पुं}{3;बहु}
7.19.E	-
7.19.F	-
7.19.G	वीप्सा 2
7.19.H	-
7.19.I	उन
7.19.J	by_those

तैः

-

तद्{पुं}{3;बहु}/तद्{नपुं}{3;बहु}

तद्{पुं}{3;बहु}

-

-

विशेषणम् 3

-

उन

by_those

कामैः

कामैस्तैस्तैर्हृत-ज्ञानाः

काम{पुं}{3;बहु}

काम{पुं}{3;बहु}

-

-

करणम् 7

-

भोगों_की_कामना_द्वारा

by_desires

-

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

GGGGLL

हृत-ज्ञानाः

-

हृत-ज्ञान{पुं}{1;बहु}/ज्ञान{पुं}{8;बहु}

हृत-ज्ञान{पुं}{1;बहु}

<हृत-ज्ञानाः>Bs6

हृतम् ज्ञानम् यस्य सः = हृतज्ञानः ते हृतज्ञानाः

कर्ता 8

-

जिनका_ज्ञान_हरा_जा_चुका_है

distorted_knowledge

स्वया

स्वया

स्वा{स्त्री}{3;एक}/स्वा{स्त्री}{3;एक}

स्वा{स्त्री}{3;एक}

-

-

विशेषणम् 6

-

अपने

by_their_own

-

-

LG

प्रकृत्या

प्रकृत्या

प्रकृति{स्त्री}{3;एक}

प्रकृति{स्त्री}{3;एक}

-

-

क्रियाविशेषणम् 8

-

स्वभाव_से

by_nature

-

-

LGG

नियताः

नियताः

नियत{पुं}{1;बहु}/नियत{पुं}{8;बहु}/नियता{स्त्री}{1;बहु}/नियता{स्त्री}{2;बहु}/नियता{स्त्री}{8;बहु}

नियत{पुं}{1;बहु}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 8

-

प्रेरित

controlled

-

-

LLG

(सन्ति)

-

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/सत्{नपुं}{8;बहु}/सन्ती{स्त्री}{8;एक}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

-

-

-

-

(हैं)

are

तम्

तं

तद्{पुं}{2;एक}

तद्{पुं}{2;एक}

-

-

वीप्सा 10

-

उस

that

-

-

G

तम्

तं

तद्{पुं}{2;एक}

तद्{पुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 11

-

उस

that

-

-

G

नियमम्

नियममास्थाय

नियम{पुं}{2;एक}

नियम{पुं}{2;एक}

-

-

कर्म 12

-

नियम_को

rules

-

-

LGGGGL

आस्थाय

-

आङ्_स्था1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;ष्ठा;भ्वादिः}

आङ्_स्था{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;आङ्_ष्ठा;भ्वादिः}

-

-

पूर्वकालः 14

-

लेकर

following

अन्य-देवताः

-

अन्य-देवता{स्त्री}{1;बहु}/देवता{स्त्री}{2;बहु}/देवता{स्त्री}{8;बहु}

अन्य-देवता{स्त्री}{1;बहु}

<अन्य-देवताः>K1

अन्याश्च ताः देवताश्च = अन्यदेवताः

कर्ता 14

-

अन्य_देवताओं_को

other_demigods

प्रपद्यन्ते

प्रपद्यन्तेऽन्यदेवताः

प्र_पद्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;पदँ;दिवादिः}/प्र_पद्1{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;पदँ;दिवादिः}

प्र_पद्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;प्र_पदँ;दिवादिः}

-

-

-

-

भजते_हैं_अर्थात्_पूजते_हैं

surrender

-

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

LGGGLGLG

7.20.A	यः
7.20.B	यो
7.20.C	यद्{पुं}{1;एक}
7.20.D	यद्{पुं}{1;एक}
7.20.E	-
7.20.F	-
7.20.G	वीप्सा 2
7.20.H	-
7.20.I	जो
7.20.J	that
7.20.K	-
7.20.L	रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))
7.20.M	G

यः

यो

यद्{पुं}{1;एक}

यद्{पुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 3

-

जो

that

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

G

भक्तः

भक्तः

भक्त{पुं}{1;एक}

भक्त{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 8

-

सकाम_भक्त

devotee

-

-

GG

याम्

यां

यद्{स्त्री}{2;एक}

यद्{स्त्री}{2;एक}

-

-

वीप्सा 5

-

जिस

which

-

-

G

याम्

यां

यद्{स्त्री}{2;एक}

यद्{स्त्री}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 6

-

जिस

which

-

-

G

तनुम्

तनुं

तनु{पुं}{2;एक}/तनु{स्त्री}{2;एक}

तनु{स्त्री}{2;एक}

-

-

कर्म 8

-

देवता_के_स्वरूप_को

form_of_the_demigods

-

-

LG

श्रद्धया

श्रद्धयार्चितुमिच्छति

श्रद्धा{स्त्री}{3;एक}

श्रद्धा{स्त्री}{3;एक}

-

-

करणम् 8

-

श्रद्धा_से

with_faith

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLGLGGLL

अर्चितुम्

-

ऋच्1{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;ऋचँ;तुदादिः}/अर्च्1{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;अर्चँ;भ्वादिः}

अर्च्{कृत्_प्रत्ययः:तुमुन्;अर्चँ;भ्वादिः}

-

-

कर्म 9

-

पूजना

to_worship

इच्छति

-

इच्छत्{पुं}{7;एक}/इच्छत्{नपुं}{7;एक}/इष्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;इषुँ;तुदादिः}

इष्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;इषुँ;तुदादिः}

-

-

-

-

चाहता_है

desires

तस्य

तस्य

तद्{पुं}{6;एक}/तद्{नपुं}{6;एक}

तद्{पुं}{6;एक}

-

-

वीप्सा 11

-

उस

of_that

-

-

GL

तस्य

तस्याचलां

तद्{पुं}{6;एक}/तद्{नपुं}{6;एक}

तद्{पुं}{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 12

-

उसकी

of_that

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGLG

ताम्

तामेव

तद्{स्त्री}{2;एक}

तद्{स्त्री}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 14

-

उसी_देवता_के_प्रति

him

-

-

GGL

एव

-

एव{अव्य}

एव{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 12

-

ही

surely

श्रद्धाम्

श्रद्धां

श्रद्धा{स्त्री}{2;एक}

श्रद्धा{स्त्री}{2;एक}

-

-

कर्म 17

-

श्रद्धा_को

faith

-

-

GG

अहम्

-

अस्मद्{1;एक}

अस्मद्{1;एक}

-

-

कर्ता 17

-

मैं

I

अ-चलाम्

-

अ-चला{स्त्री}{2;एक}

अचला{स्त्री}{2;एक}

<न-चलां>Tn

न चला = अचला ताम् अचलां

कर्मसमानाधिकरणम् 17

-

स्थिर

steady

विदधामि

विदधाम्यहम्

वि_धा1{कर्तरि;लट्;उ;एक;उभयपदी;डुधाञ्;जुहोत्यादिः}

वि_धा{कर्तरि;लट्;उ;एक;उभयपदी;वि_डुधाञ्;जुहोत्यादिः}

-

-

-

-

करता_हूँ

give

-

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LLGLL

7.21.A	सः
7.21.B	स
7.21.C	तद्{पुं}{1;एक}
7.21.D	तद्{पुं}{1;एक}
7.21.E	-
7.21.F	-
7.21.G	कर्ता 8
7.21.H	-
7.21.I	वह_(पुरुष)
7.21.J	he
7.21.K	-
7.21.L	विसर्गलोप-सन्धिः (एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि (6।1।132))
7.21.M	L

तया

तया

तद्{स्त्री}{3;एक}

तद्{स्त्री}{3;एक}

-

-

विशेषणम् 3

-

उस

with_that

-

-

LG

श्रद्धया

श्रद्धया

श्रद्धा{स्त्री}{3;एक}

श्रद्धा{स्त्री}{3;एक}

-

-

करणम् 4

-

श्रद्धा_से

with_faith

-

-

GLG

युक्तः

युक्तस्तस्याराधनमीहते

युक्त{पुं}{1;एक}

युज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;युजिँर्;रुधादिः;पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 5

-

युक्त

endowed

-

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGGGGLGGLG

(भूत्वा)

-

(अस्2{कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;असँ;अदादिः})

(अस्){कृत्_प्रत्ययः:क्त्वा;असँ;अदादिः}

-

-

पूर्वकालः 8

-

(होकर)

becoming

तस्य

-

तद्{पुं}{6;एक}/तद्{नपुं}{6;एक}

तद्{पुं}{6;एक}

-

-

कर्म 7

-

उसका_(देवता_का)

his

आराधनम्

-

आराधन{नपुं}{1;एक}/आराधन{नपुं}{2;एक}

आराधन{नपुं}{2;एक}

-

-

कर्म 8

-

पूजन

worship

ईहते

-

ईहता{स्त्री}{1;द्वि}/ईहता{स्त्री}{2;द्वि}/ईह्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;ईहँ;भ्वादिः}

ईह्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;ईहँ;भ्वादिः}

-

-

-

-

करता_है

seeks

च

च

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

-

-

और

and

-

-

L

ततः

ततः

ततः{अव्य}

ततः{अव्य}

-

-

अपादानम् 17

-

उससे_(देवता_से)

from_which

-

-

LG

मया

-

अस्मद्{3;एक}

अस्मद्{3;एक}

-

-

कर्ता 13

-

मेरे_द्वारा

by_me

एव

-

एव{अव्य}

एव{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 11

-

ही

alone

विहितान्

विहितान्हि

विहित{पुं}{2;बहु}

वि_धा{कृत्_प्रत्ययः:क्त;वि_डुधाञ्;जुहोत्यादिः;पुं}{2;बहु}

-

-

विशेषणम् 15

-

विधान_किये_हुए

regulated

-

-

LLGL

तान्

तान्

तद्{पुं}{2;बहु}

तद्{पुं}{2;बहु}

-

-

विशेषणम् 15

-

उन

those

-

-

G

कामान्

कामान्मयैव

काम{पुं}{2;बहु}

काम{पुं}{2;बहु}

-

-

कर्म 17

-

इच्छित_भोगों_को

desires

-

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

GGLGL

हि

-

हि{अव्य}

हि{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 17

-

निःसन्देह

for

लभते

लभते

लभ्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुलभँष्;भ्वादिः}

लभ्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुलभँष्;भ्वादिः}

-

-

-

-

प्राप्त_करता_है

obtains

-

-

LLG

7.22.A	तु
7.22.B	-
7.22.C	तु{अव्य}
7.22.D	तु{अव्य}
7.22.E	-
7.22.F	-
7.22.G	-
7.22.H	-
7.22.I	परंतु
7.22.J	but

तेषाम्

तेषां

तद्{पुं}{6;बहु}/तद्{नपुं}{6;बहु}

तद्{पुं}{6;बहु}

-

-

विशेषणम् 3

-

उन

their

-

-

GG

अल्प-मेधसाम्

-

अल्प-मेधस्{पुं}{6;बहु}

अल्प-मेधस्{पुं}{6;बहु}

<अल्प-मेधसाम्>Bs6

अल्पा मेधा यस्य सः = अल्पमेधः तेषाम् अल्पमेधसाम्

षष्ठीसम्बन्धः 5

-

अल्प_बुद्धिवालों_का

of_those_of_small_intelligence

तत्

तद्भवत्यल्पमेधसाम्

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 5

-

वह

that

-

जश्त्व-सन्धिः (झलां जश् झशि (8।4।53)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GLGGGGLG

फलम्

फलं

फल{नपुं}{1;एक}/फल{नपुं}{2;एक}

फल{नपुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 7

-

फल

fruits

-

-

LG

अन्तवत्

अन्तवत्तु

अन्तवत्{नपुं}{1;एक}/अन्तवत्{नपुं}{2;एक}

अन्तवत्{नपुं}{1;एक}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 7

-

नाशवान्

limited_and_temporary

अन्तः नाशः अस्य अस्तीति अन्तवत्

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

GLGL

भवति

-

भवत्{पुं}{7;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

भू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

-

-

-

-

है

becomes

देव-यजः

-

देव-यजः

देव-यजस्{पुं}{1;बहु}

<देव-यजः>U

देवं यजति = देवयजः

कर्ता 10

-

देवताओं_को_पूजनेवाले

worshipers_of_demigods

देवान्

देवान्देवयजो

देव{पुं}{2;बहु}

देव{पुं}{2;बहु}

-

-

कर्म 10

-

देवताओं_को

demigods'_planets

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGGLLG

यान्ति

यान्ति

यात्{नपुं}{1;बहु}/यात्{नपुं}{2;बहु}/यात्{नपुं}{8;बहु}/या1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

या{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

-

-

-

-

प्राप्त_होते_हैं

achieve

-

-

GL

मद्-भक्ताः

मद्भक्ता

अस्मद्-भक्त{पुं}{1;बहु}/भक्त{पुं}{8;बहु}/भक्ता{स्त्री}{1;बहु}/भक्ता{स्त्री}{2;बहु}/भक्ता{स्त्री}{8;बहु}

अस्मद्-भक्त{पुं}{1;बहु}

<अस्मत्-भक्ताः>T6

मम भक्तः = मद्भक्तः ते मद्भक्ताः

कर्ता 14

-

मेरे_भक्त

my_devotees

-

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

GGG

माम्

मामपि

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 14

-

मुझको

to_Me

-

-

GLL

अपि

-

अपि{अव्य}

अपि{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 12

-

ही

surely

यान्ति

यान्ति

यात्{नपुं}{1;बहु}/यात्{नपुं}{2;बहु}/यात्{नपुं}{8;बहु}/या1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

या{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

-

-

-

-

प्राप्त_होते_हैं

attain

-

-

GL

7.23.A	अ-बुद्धयः
7.23.B	-
7.23.C	अ-बुद्धि{स्त्री}{1;बहु}/बुद्धि{स्त्री}{8;बहु}
7.23.D	न-बुद्धि{स्त्री}{1;बहु}
7.23.E	<न-बुद्धयः>Bsmn
7.23.F	न बुद्धिः यस्य = अबुद्धिः ते अबुद्धयः
7.23.G	कर्ता 12
7.23.H	-
7.23.I	बुद्धिहीन_पुरुष
7.23.J	less_intelligent_persons

मम

ममाव्ययमनुत्तमम्

अस्मद्{6;एक}/मा1{कर्तरि;लिट्;म;बहु;परस्मैपदी;मा;अदादिः}

अस्मद्{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 6

-

मेरे

my

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGLGLGGL

अन्-उत्तमम्

-

अन्-{अव्य}-उत्तम{पुं}{2;एक}/उत्तम{नपुं}{1;एक}/उत्तम{नपुं}{2;एक}

अनुत्तम{पुं}{2;एक}

<न-उत्तमम्>Bsmn

न उत्तमं यस्य सः = अनुत्तमः तं अनुत्तमम्

विशेषणम् 6

-

अनुत्तम

the_finest

अ-व्ययम्

-

अ-व्यय{पुं}{2;एक}/व्यय{नपुं}{1;एक}/व्यय{नपुं}{2;एक}

अव्यय{पुं}{2;एक}

<न-व्ययम्>Bsmn

न व्ययः यस्य सः = अव्ययः तम् अव्ययम्

विशेषणम् 6

-

अविनाशी

imperishable

परम्

परं

परम्{अव्य}/पर{पुं}{2;एक}/पर{नपुं}{1;एक}/पर{नपुं}{2;एक}/पर{पुं}{2;एक}/पर{नपुं}{1;एक}/पर{नपुं}{2;एक}

पर{पुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 6

-

परम

supreme

-

-

LG

भावम्

भावमजानन्तो

भाव{पुं}{2;एक}

भाव{पुं}{2;एक}

-

-

कर्म 7

-

भाव_को

state_of_being

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGLGGG

अ-जानन्तः

-

अ-जानन्तः

न-ज्ञा{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;ज्ञा;क्र्यादिः;पुं}{1;बहु}

<न-जानन्तः>Tn

न जानन् = अजानन् ते अजानन्तः

समानकालः 12

-

न_जानते_हुए

without_knowing

अ-व्यक्तम्

अव्यक्तं

अ-व्यक्त{पुं}{2;एक}/व्यक्त{नपुं}{1;एक}/व्यक्त{नपुं}{2;एक}

अव्यक्त{पुं}{2;एक}

<न-व्यक्तं>Bsmn

न व्यक्तः यस्य सः = अव्यक्तः तम् अव्यक्तम्

विशेषणम् 9

-

मन-इन्द्रियों_से_परे

nonmanifested

-

-

GGG

माम्

मामबुद्धयः

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 11

-

मुझ_सच्चिदानन्दघन_परमात्मा_को

unto_Me

-

-

GLGLG

व्यक्तिम्

व्यक्तिमापन्नं

व्यक्ति{स्त्री}{2;एक}

व्यक्ति{स्त्री}{2;एक}

-

-

कर्मसमानाधिकरणम् 11

-

व्यक्ति-भाव_को

personality

-

-

GGGGG

आपन्नम्

-

आपन्न{पुं}{2;एक}/आपन्न{नपुं}{1;एक}/आपन्न{नपुं}{2;एक}

आपन्न{पुं}{2;एक}

-

-

कर्म 12

-

प्राप्त_हुआ

achieved

मन्यन्ते

मन्यन्ते

मन्1{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;मनँ;दिवादिः}/मन्2{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;मनुँ;तनादिः}

मन्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;मनँ;दिवादिः}

-

-

-

-

मानते_हैं

think

-

-

GGG

7.24.A	योग-माया-समावृतः
7.24.B	योगमायासमावृतः
7.24.C	योगमाया-समावृत{पुं}{1;एक}
7.24.D	योगमाया-समावृत{पुं}{1;एक}
7.24.E	<<योग-माया>K6-समावृतः>T3
7.24.F	योगः एव माया = योगमाया, योगमायया समावृतः = योगमायासमावृतः
7.24.G	विशेषणम् 2
7.24.H	-
7.24.I	अपनी_योगमाया_से_छिपा_हुआ
7.24.J	covered_in_internal_potency
7.24.K	-
7.24.L	-
7.24.M	GGGGGGLG

अहम्

-

अस्मद्{1;एक}

अस्मद्{1;एक}

-

-

कर्ता 6

-

मैं

I

सर्वस्य

सर्वस्य

सर्व{पुं}{6;एक}/सर्व{नपुं}{6;एक}

सर्व{पुं}{6;एक}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 4

-

सबके

to_everyone

-

-

GGL

प्रकाशः

प्रकाशः

प्रकाश{पुं}{1;एक}

प्रकाश{पुं}{1;एक}

-

-

कर्तृसमानाधिकरणम् 6

-

प्रत्यक्ष

manifest

-

-

LGG

न

नाहं

न{अव्य}

न{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 6

-

नहीं

not

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GG

(भवामि)

-

(भू1{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः})

(भू){कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

-

-

-

-

(होता)

am

अयम्

-

अय{पुं}{2;एक}/इदम्{पुं}{1;एक}

इदम्{पुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 9

-

यह

this

मूढः

मूढोऽयं

मूढ{पुं}{1;एक}

मूढ{पुं}{1;एक}

-

-

विशेषणम् 9

-

अज्ञानी

foolish

-

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109))

GGG

लोकः

लोको

लोक{पुं}{1;एक}

लोक{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 14

-

जनसमुदाय

such_less_intelligent_persons

-

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GG

अ-जम्

-

अ-ज{पुं}{2;एक}

अज{पुं}{2;एक}

<न-जम्>U

न जायते सः = अजः तम् अजम्

विशेषणम् 12

-

जन्मरहित

unborn

अ-व्ययम्

-

अ-व्यय{पुं}{2;एक}/व्यय{नपुं}{1;एक}/व्यय{नपुं}{2;एक}

अव्यय{पुं}{2;एक}

<न-व्ययम्>Bsmn

न व्ययम् यस्य सः = अव्ययः तम् अव्ययम्

विशेषणम् 12

-

अविनाशी_परमेश्वर_को

inexhaustible

माम्

मामजमव्ययम्

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 14

-

मुझको

me

-

-

GLGGLL

न

नाभिजानाति

न{अव्य}

न{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 14

-

नहीं

nor

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLGGL

अभिजानाति

-

अभि_ज्ञा2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;ज्ञा;क्र्यादिः}

अभि_ज्ञा{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;अभि_ज्ञा;क्र्यादिः}

-

-

-

-

जानता_है

can_understand

7.25.A	अर्जुन
7.25.B	-
7.25.C	अर्जुन{पुं}{8;एक}
7.25.D	अर्जुन{पुं}{8;एक}
7.25.E	-
7.25.F	-
7.25.G	सम्बोध्यः 9
7.25.H	-
7.25.I	हे_अर्जुन
7.25.J	O_Arjuna

अहम्

-

अस्मद्{1;एक}

अस्मद्{1;एक}

-

-

कर्ता 9

-

मैं

I

समतीतानि

समतीतानि

समतीत{नपुं}{1;बहु}/समतीत{नपुं}{2;बहु}/समतीत{नपुं}{8;बहु}

समतीत{नपुं}{2;बहु}

-

-

समुच्चितम् 4

-

पूर्व_में_व्यतीत_हुए

past_recurrence

-

-

GLGGL

च

चार्जुन

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

विशेषणम् 8

-

और

and

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLL

वर्तमानानि

वर्तमानानि

वर्तमान{नपुं}{1;बहु}/वर्तमान{नपुं}{2;बहु}/वर्तमान{नपुं}{8;बहु}

वर्तमान{नपुं}{2;बहु}

-

-

समुच्चितम् 4

-

वर्तमान_में_स्थित

present

-

-

GGGGL

च

च

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

-

-

तथा

also

-

-

L

भविष्याणि

भविष्याणि

भविष्य{नपुं}{1;बहु}/भविष्य{नपुं}{2;बहु}/भविष्य{नपुं}{8;बहु}

भविष्य{नपुं}{2;बहु}

-

-

समुच्चितम् 4

-

आगे_होनेवाले

future

-

-

LGGL

भूतानि

भूतानि

भूत{नपुं}{1;बहु}/भूत{नपुं}{2;बहु}/भूत{नपुं}{8;बहु}

भूत{नपुं}{2;बहु}

-

-

कर्म 9

-

सब_भूतों_को

living_entities

-

-

GGL

वेद

वेदाहं

विद्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}/विद्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

-

-

-

-

जानता_हूँ

know

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGG

तु

तु

तु{अव्य}

तु{अव्य}

-

-

-

-

परंतु

but

-

-

L

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 14

-

मुझको

me

-

-

G

कश्चन

कश्चन

किञ्चन{पुं}{1;एक}

किञ्चन{पुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 14

-

कोई_भी_(श्रद्धा_भक्तिरहित_पुरुष)

anyone

-

-

GLL

न

न

न{अव्य}

न{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 14

-

नहीं

not

-

-

L

वेद

वेद

विद्1{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}/विद्1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लट्;उ;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

-

-

-

-

जानता

knows

-

-

GL

7.26.A	भारत
7.26.B	भारत
7.26.C	भारत{नपुं}{8;एक}/भारत{पुं}{8;एक}
7.26.D	भारत{पुं}{8;एक}
7.26.E	-
7.26.F	-
7.26.G	विशेषणम् 2
7.26.H	-
7.26.I	हे_भरतवंशी
7.26.J	O_scion_of_Bharata
7.26.K	-
7.26.L	-
7.26.M	GLL

परन्तप

परन्तप

परन्तप{पुं}{8;एक}/परन्तप{नपुं}{8;एक}

परन्तप{पुं}{8;एक}

-

-

सम्बोध्यः 8

-

अर्जुन

O_conqueror_of_enemies

परान् शत्रून् तपतीति परन्तपः

-

LGLL

सर्गे

सर्गे

सर्ग{पुं}{7;एक}

सर्ग{पुं}{7;एक}

-

-

अधिकरणम् 8

-

संसार_में

in_creation

-

-

GG

इच्छा-द्वेष-समुत्थेन

इच्छाद्वेषसमुत्थेन

इच्छा-द्वेष-समुत्थ{पुं}{3;एक}

इच्छा-द्वेष-समुत्थ{पुं}{3;एक}

<<इच्छा-द्वेष>Di-समुत्थेन>T3

इच्छा च द्वेषः च = इच्छाद्वेषौ, इच्छाद्वेषेण समुत्थः = इच्छाद्वेषसमुत्थः तेन इच्छाद्वेषसमुत्थेन

करणम् 8

-

इच्छा_और_द्वेष_से_उत्पन्न

born_from_desire_and_hate

-

-

GGGLGGGL

द्वन्द्व-मोहेन

द्वन्द्वमोहेन

द्वन्द्व-मोह{पुं}{3;एक}

द्वन्द्व-मोह{पुं}{3;एक}

<द्वन्द्व-मोहेन>Km

द्वन्द्वनिमित्तः मोहः = द्वन्द्वमोहः तेन द्वन्द्वमोहेन

करणम् 8

-

सुख-दुःखादि_द्वन्द्वरूप_मोह_से

overcome_from_duality

-

-

GGGGL

सर्व-भूतानि

सर्वभूतानि

सर्व-भूत{नपुं}{1;बहु}/भूत{नपुं}{2;बहु}/भूत{नपुं}{8;बहु}

सर्व-भूत{नपुं}{1;बहु}

<सर्व-भूतानि>K1

सर्वाणि च तानि भूतानि = सर्वभूतानि

कर्ता 8

-

सम्पूर्ण_प्राणी

all_living_entities

-

-

GLGGL

सम्मोहम्

सम्मोहं

सम्मोह{पुं}{2;एक}

सम्मोह{पुं}{2;एक}

-

-

कर्म 8

-

अत्यन्त_अज्ञता_को

into_delusion

-

-

GGG

यान्ति

यान्ति

यात्{नपुं}{1;बहु}/यात्{नपुं}{2;बहु}/यात्{नपुं}{8;बहु}/या1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

या{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;या;अदादिः}

-

-

-

-

प्राप्त_हो_रहे_हैं

go

-

-

GL

7.27.A	तु
7.27.B	त्वन्तगतं
7.27.C	तु{अव्य}
7.27.D	तु{अव्य}
7.27.E	-
7.27.F	-
7.27.G	-
7.27.H	-
7.27.I	परंतु
7.27.J	but
7.27.K	-
7.27.L	यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))
7.27.M	GLLG

पुण्य-कर्मणाम्

पुण्यकर्मणाम्

पुण्य-कर्मन्{नपुं}{6;बहु}

पुण्य-कर्मन्{नपुं}{6;बहु}

<पुण्य-कर्मणाम्>Bs6

पुण्यानि कर्माणि येषां ते = पुण्यकर्माणः तेषां पुण्यकर्मणाम्

विशेषणम् 4

-

श्रेष्ठ_कर्मों_का_आचरण_करनेवाले

pious_activities

-

-

GLGLG

येषाम्

येषां

यद्{पुं}{6;बहु}/यद्{नपुं}{6;बहु}

यद्{पुं}{6;बहु}

-

-

विशेषणम् 4

-

जिन

whose

-

-

GG

जनानाम्

जनानां

जन{पुं}{6;बहु}

जन{पुं}{6;बहु}

-

-

षष्ठीसम्बन्धः 5

-

पुरुषों_का

of_the_persons

-

-

LGG

पापम्

पापं

पाप{पुं}{2;एक}/पाप{नपुं}{1;एक}/पाप{नपुं}{2;एक}

पाप{नपुं}{1;एक}

-

-

कर्ता 7

-

पाप

sin

-

-

GG

अन्त-गतम्

-

अन्त-गत{पुं}{2;एक}/गत{नपुं}{1;एक}/गत{नपुं}{2;एक}

अन्त-गम्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;गम्लृँ;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

<अन्त-गतम्>T2

अन्तं गतम् = अन्तगतम्

कर्तृसमानाधिकरणम् 7

-

नष्ट_हो_गया

completely_eradicated

(भवति)

-

(भवत्{पुं}{7;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः})

(भू){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

-

-

-

-

(है)

is

ते

ते

तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक}

तद्{पुं}{1;बहु}

-

-

विशेषणम् 10

-

वे

they

-

-

G

द्वन्द्व-मोह-निर्मुक्ताः

द्वन्द्वमोहनिर्मुक्ता

द्वन्द्व-मोह-निर्मुक्त{पुं}{1;बहु}/निर्मुक्त{पुं}{8;बहु}/निर्मुक्ता{स्त्री}{1;बहु}/निर्मुक्ता{स्त्री}{2;बहु}/निर्मुक्ता{स्त्री}{8;बहु}

द्वन्द्व-मोह-निर्_मुच्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;निर्_मुचॢँ;तुदादिः;पुं}{1;बहु}

<<द्वन्द्व-मोह>Km-निर्मुक्ताः>T3

द्वन्द्वनिमित्तः मोहः = द्वन्द्वमोहः, द्वन्द्वमोहेन निर्मुक्तः = द्वन्द्वमोहनिर्मुक्तः ते द्वन्द्वमोहनिर्मुक्ताः

विशेषणम् 10

-

राग-द्वेषजनित_द्वन्द्वरूप_मोह_से_मुक्त

free_from_dual_delusion

-

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

GGGLGGG

दृढ-व्रताः

दृढव्रताः

दृढ-व्रत{पुं}{1;बहु}/व्रत{पुं}{8;बहु}

दृढ-व्रत{पुं}{1;बहु}

<दृढ-व्रताः>Bs6

दृढम् व्रतम् यस्य सः = दृढव्रतः ते दृढव्रताः

कर्ता 12

-

दृढ़निश्चयी_भक्त

with_determination

-

-

LGLG

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 12

-

मुझको

me

-

-

G

भजन्ते

भजन्ते

भज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;भजँ;भ्वादिः}

भज्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;भजँ;भ्वादिः}

-

-

-

-

भजते_हैं

worship

-

-

LGG

7.28.A	ये
7.28.B	ये
7.28.C	यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}
7.28.D	यद्{नपुं}{2;द्वि}
7.28.E	-
7.28.F	-
7.28.G	सम्बन्धः 6
7.28.H	-
7.28.I	जो
7.28.J	all_those
7.28.K	-
7.28.L	-
7.28.M	G

माम्

मामाश्रित्य

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 3

-

मेरे

unto_Me

-

-

GGGL

आश्रित्य

-

आङ्_श्रि1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;श्रिञ्;भ्वादिः}

आङ्_श्रि{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;आङ्_श्रिञ्;भ्वादिः}

-

-

पूर्वकालः 5

-

शरण_होकर

taking_shelter_of

जरा-मरण-मोक्षाय

जरामरणमोक्षाय

जरा-मरण-मोक्ष{पुं}{4;एक}

जरा-मरण-मोक्ष{पुं}{4;एक}

<<जरा-मरण>Di-मोक्षाय>T6

जरा च मरणम् च = जरामरणे, जरामरणयोः मोक्षः = जरामरणमोक्षः तस्मै जरामरणमोक्षाय

प्रयोजनम् 5

-

जरा_और_मरण_से_छूटने_के_लिये

for_the_purpose_of_liberation_from_old_age_and_death

-

-

LGLLGGGL

यतन्ति

यतन्ति

यतन्ति

यत्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;यतीँ;भ्वादिः}

-

-

प्रतियोगी 1

-

यत्न_करते_हैं

endeavor

-

-

LGL

ते

ते

तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक}

तद्{पुं}{1;बहु}

-

-

अनुयोगी 14

-

वे

such_persons

-

-

G

तत्

तद्विदुः

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 8

-

उस

actually_that

-

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

GLG

ब्रह्म

ब्रह्म

ब्रह्मन्{नपुं}{1;एक}/ब्रह्मन्{नपुं}{2;एक}

ब्रह्मन्{नपुं}{2;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

ब्रह्म_को

Brahman

-

-

GL

कृत्स्नम्

कृत्स्नमध्य़ात्मं

कृत्स्न{नपुं}{1;एक}/कृत्स्न{नपुं}{2;एक}

कृत्स्न{नपुं}{2;एक}

-

-

विशेषणम् 10

-

सम्पूर्ण

everything

-

-

GGG

अधि-आत्मम्

-

अधि-आत्म{नपुं}{1;एक}/आत्म{नपुं}{2;एक}

अध्यात्म{नपुं}{2;एक}

<अधि-आत्मं>A1

आत्मनि इति = अध्यात्मं

समुच्चितम् 11

-

अध्यात्म_को

transcendental

च

चाखिलम्

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

कर्म 14

-

तथा

and

-

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLL

अ-खिलम्

-

अखिल{नपुं}{1;एक}/अखिल{नपुं}{2;एक}

अखिल{नपुं}{2;एक}

<न-खिलम्>Tn

न खिलम् = अखिलम्

विशेषणम् 13

-

सम्पूर्ण

entirely

कर्म

कर्म

कर्मन्{नपुं}{1;एक}/कर्मन्{नपुं}{2;एक}

कर्मन्{नपुं}{2;एक}

-

-

समुच्चितम् 11

-

कर्म_को

fruitive_activities

-

-

GL

विदुः

-

विदु{पुं}{1;एक}/विदुस्{नपुं}{1;एक}/विदुस्{नपुं}{2;एक}/विद्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

-

-

-

-

जानते_हैं

know

7.29.A	ये
7.29.B	ये
7.29.C	यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}
7.29.D	यद्{पुं}{1;बहु}
7.29.E	-
7.29.F	-
7.29.G	सम्बन्धः 8
7.29.H	-
7.29.I	जो_(पुरुष)
7.29.J	those
7.29.K	-
7.29.L	-
7.29.M	G

स-अधि-भूत-अधि-दैवम्

साधिभूताधिदैवं

स-अधि-भूत-अधिदैव{पुं}{2;एक}/अधिदैव{नपुं}{1;एक}/अधिदैव{नपुं}{2;एक}

स-अधि-भूत-अधि-दैव{पुं}{2;एक}

<स-<<अधि-भूत>A1-<अधि-दैवम्>A1>Di>BvS

भूते इति = अधिभूतम्, दैवे इति = अधिदैवम्, अधिभूतम् च अधिदैवम् च = अधिभूताधिदैवौ, अधिभूताधिदैवाभ्यां सहितम् = साधिभूताधिदैवम्

समुच्चितम् 3

-

अधिभूत_और_अधिदैव_के_सहित

with_the_governing_principle_of_the_material_manifestation_and_underlying_all_the_demigods

-

-

GLGGLGG

च

च

च{अव्य}

च{अव्य}

-

-

विशेषणम् 5

-

तथा

and

-

-

L

स-अधि-यज्ञम्

साधियज्ञं

स-अधि-यज्ञ{पुं}{2;एक}

स-अधि-यज्ञ{पुं}{2;एक}

<स-<अधि-यज्ञम्>A1>BvS

यज्ञे इति = अधियज्ञम्, अधियज्ञेन सहितः = साधियज्ञः तं साधियज्ञम्

समुच्चितम् 3

-

अधियज्ञ_के_सहित_(सबका_आत्मरूप)

sustaining_all_sacrifices

-

-

GLGG

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 7

-

मुझे

me

-

-

G

प्रयाण-काले

प्रयाणकालेऽपि

प्रयाण-काल{पुं}{7;एक}/काल{नपुं}{1;द्वि}/काल{नपुं}{2;द्वि}/काल{नपुं}{7;एक}/काला{स्त्री}{1;द्वि}/काला{स्त्री}{2;द्वि}

प्रयाण-काल{पुं}{7;एक}

<प्रयाण-काले>T6

प्रयाणस्य कालः = प्रयाणकालः तस्मिन् प्रयाणकाले

अधिकरणम् 7

-

अन्तकाल_में

at_the_time_of_death

-

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

LGLGGL

विदुः

विदुः

विदु{पुं}{1;एक}/विदुस्{नपुं}{1;एक}/विदुस्{नपुं}{2;एक}/विद्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

-

-

प्रतियोगी 1

-

जानते_हैं

know

-

-

LG

ते

ते

तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक}

तद्{पुं}{1;बहु}

-

-

अनुयोगी 12

-

वे

they

-

-

G

युक्त-चेतसः

-

युक्त-चेतस्{नपुं}{5;एक}/चेतस्{नपुं}{6;एक}

युक्तचेतस्{पुं}{1;बहु}

<युक्त-चेतसः>Bs6

युक्तम् चेतः यस्य सः = युक्तचेताः ते युक्तचेतसः

कर्ता 12

-

युक्तचित्तवाले_पुरुष

with_steadfast_minds

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

अस्मद्{2;एक}

-

-

कर्म 12

-

मुझे

me

-

-

G

अपि_च

च

अपि{अव्य}_च/च{अव्य}

अपि{अव्य}_च{अव्य}

-

-

सम्बन्धः 10

-

ही

even

-

-

L

विदुः

विदुर्युक्तचेतसः

विदु{पुं}{1;एक}/विदुस्{नपुं}{1;एक}/विदुस्{नपुं}{2;एक}/विद्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

-

-

-

-

जानते_हैं

know

-

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))

LGGLGLG