17.1.A	कृष्ण
17.1.B	कृष्ण
17.1.C	कृष्ण{पुं}{8;एक}/कृष्ण{नपुं}{8;एक}
17.1.D	कृष्ण{पुं}{8;एक}
17.1.E	-
17.1.F	-
17.1.G	सम्बोध्यः 7
17.1.H	-
17.1.I	हे_कृष्ण
17.1.J	O_Krsna
17.1.K	-
17.1.L	-
17.1.M	GL

ये

यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}

यद्{पुं}{1;बहु}

कर्ता 7

जो_(मनुष्य)

those

शास्त्र-विधिम्

शास्त्रविधिमुत्सृज्य

शास्त्र-विधि{पुं}{2;एक}

<शास्त्र-विधिम्>Km

शास्त्रसम्मतो विधिः = शास्त्रविधिः तम् शास्त्रविधिम्

कर्म 4

शास्त्रविधि_को

the_regulations_of_scripture

GLLGGGL

उत्सृज्य

उत्_सृज्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;उत्_सृजँ;तुदादिः}

पूर्वकालः 7

त्यागकर

giving_up

श्रद्धया

श्रद्धयान्विताः

श्रद्धा{स्त्री}{3;एक}

करणम् 7

श्रद्धा_से

full_faith

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GLGLG

अन्विताः

अन्वित{पुं}{1;बहु}/अन्वित{पुं}{8;बहु}/अन्विता{स्त्री}{1;बहु}/अन्विता{स्त्री}{2;बहु}/अन्विता{स्त्री}{8;बहु}

अन्वित{पुं}{1;बहु}

कर्तृसमानाधिकरणम् 7

युक्त_हुए

possessed_of

यजन्ते

यज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

यज्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

देवादि_का_पूजन_करते_हैं

worship

LGG

तेषाम्

तेषां

तद्{पुं}{6;बहु}/तद्{नपुं}{6;बहु}

तद्{पुं}{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 9

उनकी

of_them

निष्ठा

निष्ठा{स्त्री}{1;एक}

कर्ता 18

स्थिति

faith

तु

तु{अव्य}

सम्बन्धः 18

फिर

but

का

किम्{स्त्री}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 18

कौन-सी_है

what_is_that

सत्त्वम्

सत्त्वमाहो

सत्त्व{पुं}{2;एक}/सत्त्व{नपुं}{1;एक}/सत्त्व{नपुं}{2;एक}/सत्त्व{नपुं}{1;एक}/सत्त्व{नपुं}{2;एक}

सत्त्व{नपुं}{1;एक}

अन्यतरः 13

सात्त्विकी

in_goodness

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGGG

आहो

आहो{अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 19

अथवा

said

रजः

रजस्तमः

रजस्{पुं}{8;एक}/रजस्{नपुं}{1;एक}/रजस्{नपुं}{2;एक}/रजस्{नपुं}{8;एक}

रजस्{नपुं}{1;एक}

अन्यतरः 13

राजसी

in_passion

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

LGGG

(तेषाम्)

(तद्{पुं}{6;बहु}/तद्{नपुं}{6;बहु})

(तद्){पुं}{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 16

उनकी

of_them

(निष्ठा)

(निष्ठा{स्त्री}{1;एक})

(निष्ठा){स्त्री}{1;एक}

कर्ता 19

स्थिति

faith

तमः

तम{पुं}{1;एक}/तमस्{नपुं}{1;एक}/तमस्{नपुं}{2;एक}/तमस्{नपुं}{8;एक}

तमस्{नपुं}{1;एक}

अन्यतरः 13

तामसी

in_ignorance

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

17.2.A	देहिनाम्
17.2.B	देहिनां
17.2.C	देहिन्{पुं}{6;बहु}/देहिन्{नपुं}{6;बहु}
17.2.D	देहिन्{पुं}{6;बहु}
17.2.E	-
17.2.F	-
17.2.G	षष्ठीसम्बन्धः 2
17.2.H	-
17.2.I	मनुष्यों_की
17.2.J	of_the_embodied
17.2.K	देहः अस्यास्तीति देहिनः तेषां
17.2.L	-
17.2.M	GLG

सा

तद्{स्त्री}{1;एक}

विशेषणम् 4

वह

that

स्व-भाव-जा

स्वभावजा

स्व-भाव-ज{पुं}/ज{नपुं}

स्वभाव-जा{स्त्री}{1;एक}

<<स्व-भाव>T6-जा>U

स्वस्य भावः = स्वभावः, स्वभावात् जायते सा = स्वभावजा

विशेषणम् 4

स्वभाव_से_उत्पन्न

according_to_his_mode_of_material_nature

LGLG

श्रद्धा

श्रद्धा{स्त्री}{1;एक}

कर्ता 12

श्रद्धा

faith

सात्त्विकी

सात्त्विकी{स्त्री}{1;एक}

समुच्चितम् 8

सात्त्विकी

mode_of_goodness

GLG

च_एव

चैव

च{अव्य}

च{अव्य}_एव{अव्य}

और

also

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

राजसी

राजसी{स्त्री}{1;एक}

समुच्चितम् 8

राजसी

mode_of_passion

GLG

च

चेति

च{अव्य}

प्रतियोगी 10

तथा

and

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87))

तामसी

तामसी{स्त्री}{1;एक}

समुच्चितम् 8

तामसी

mode_of_ignorance

GLG

इति

इति{अव्य}

अनुयोगी 11

ऐसे

thus

त्रि-विधा

त्रिविधा

त्रि-विधा{स्त्री}{1;एक}

<त्रि-विधा>Bs6

तिस्रः विधाः यस्याः सा = त्रिविधा

कर्तृसमानाधिकरणम् 12

तीनों_प्रकार_की

three_kinds

LLG

भवति

भवत्{पुं}{7;एक}/भवती{स्त्री}{8;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

भू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

होती_है

become

LLL

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 16

(तू)

you

ताम्

तां

तद्{स्त्री}{2;एक}

कर्म 16

उसको

that

(मत्तः)

(मत्त{पुं}{1;एक})

(मत्त){अव्य}

अपादानम् 16

(मुझसे)

from_me

शृणु

श्रु1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;श्रु;भ्वादिः}

श्रु{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;श्रु;भ्वादिः}

सुन

hear

17.3.A	भारत
17.3.B	भारत
17.3.C	भारत{नपुं}{8;एक}/भारत{पुं}{8;एक}
17.3.D	भारत{पुं}{8;एक}
17.3.E	-
17.3.F	-
17.3.G	सम्बोध्यः 5
17.3.H	-
17.3.I	हे_भारत
17.3.J	O_son_of_Bharata
17.3.K	-
17.3.L	-
17.3.M	GLL

सर्वस्य

सर्व{पुं}{6;एक}/सर्व{नपुं}{6;एक}

सर्व{पुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 3

सभी_मनुष्यों_की

of_everyone

GGL

श्रद्धा

श्रद्धा{स्त्री}{1;एक}

कर्ता 5

श्रद्धा

faith

सत्त्व-अनुरूपा

सत्त्वानुरूपा

सत्त्व-अनुरूपा{स्त्री}{1;एक}

<सत्त्व-अनुरूपा>T6

सत्त्वस्य अनुरूपा = सत्त्वानुरूपा

कर्तृसमानाधिकरणम् 5

उनके_अन्तःकरण_के_अनुरूप

according_to_the_existence

GGLGG

भवति

भवत्{पुं}{7;एक}/भवती{स्त्री}{8;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

भू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

होती_है

becomes

LLL

अयम्

अय{पुं}{2;एक}/इदम्{पुं}{1;एक}

इदम्{पुं}{1;एक}

विशेषणम् 7

यह

this

पुरुषः

पुरुषो

पुरुष{पुं}{1;एक}

कर्ता 9

पुरुष

living_entity

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LLG

श्रद्धा-मयः

श्रद्धामयोऽयं

श्रद्धामय{पुं}{1;एक}

<श्रद्धा-मयः>Bs7

श्रद्धा यस्मिन् सः = श्रद्धामयः

कर्तृसमानाधिकरणम् 9

श्रद्धामय

full_of_faith

रुत्व-उत्व-गुण-पूर्वरुप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-अतो रोरप्लुतादप्लुते (6।1।113)-आद्गुणः (6।1।87)-एङः पदान्तादति (6।1।109))

GGLGG

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

यः

यो

यद्{पुं}{1;एक}

सम्बन्धः 13

जो_(पुरुष)

anyone

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

यत्-श्रद्धः

यच्छ्रद्धः

यद्-श्रद्धः

यद्-श्रद्ध{पुं}{1;एक}

<यत्-श्रद्धः>Bs6

या श्रद्धा यस्य सः = यत्श्रद्धः

कर्ता 12

जैसी_श्रद्धावाला

like_that_faith

जश्त्व-श्चुत्व-चर्त्व-छत्व (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)-खरि च (8।4।55)-शश्छोऽटि (8।4।63))

GGG

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

प्रतियोगी 10

(है)

सः

स

तद्{पुं}{1;एक}

अनुयोगी 16

वह

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 13

भी

certainly

सः

तद्{पुं}{1;एक}

कर्ता 16

वही

that

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

17.4.A	सात्त्विकाः
17.4.B	सात्त्विका
17.4.C	सात्त्विक{पुं}{1;बहु}/सात्त्विक{पुं}{8;बहु}
17.4.D	सात्त्विक{पुं}{1;बहु}
17.4.E	-
17.4.F	-
17.4.G	कर्ता 3
17.4.H	-
17.4.I	सात्त्विक_पुरुष
17.4.J	those_who_are_in_the_mode_of_goodness
17.4.K	सत्त्वेन जातं सात्विकम्
17.4.L	रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))
17.4.M	GLG

देवान्

देवान्यक्षरक्षांसि

देव{पुं}{2;बहु}

कर्म 3

देवों_को

demigods

GGGLGGL

यजन्ते

यज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

यज्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

पूजते_हैं

worship

LGG

राजसाः

राजस{पुं}{1;बहु}/राजस{पुं}{8;बहु}/राजसा{स्त्री}{1;बहु}/राजसा{स्त्री}{2;बहु}/राजसा{स्त्री}{8;बहु}

राजस{पुं}{1;बहु}

कर्ता 6

राजस_पुरुष

those_who_are_in_the_mode_of_passion

रजसः इमे राजसाः

GLG

यक्ष-रक्षांसि

यक्ष-रक्षस्{नपुं}{1;बहु}/रक्षस्{नपुं}{2;बहु}/रक्षस्{नपुं}{8;बहु}

यक्ष-रक्षस्{नपुं}{2;बहु}

<यक्ष-रक्षांसि>Di

यक्षांसि च रक्षांसि च = यक्षरक्षांसि

कर्म 6

यक्ष_और_राक्षसों_को

demons

(यजन्ते)

(यज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः})

(यज्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

(पूजते_हैं)

worship

अन्ये

अन्य{नपुं}{1;द्वि}/अन्य{नपुं}{2;द्वि}/अन्य{नपुं}{7;एक}/अन्य{नपुं}{8;द्वि}/अन्य{पुं}{1;बहु}/अन्य{नपुं}{1;द्वि}/अन्य{नपुं}{2;द्वि}/अन्या{स्त्री}{1;द्वि}/अन्या{स्त्री}{2;द्वि}/अन्या{स्त्री}{8;एक}/अन्या{स्त्री}{8;द्वि}/अन्या{स्त्री}{1;द्वि}/अन्या{स्त्री}{2;द्वि}/अन्1{भावे;लट्;उ;एक;आत्मनेपदी;अनँ;अदादिः}

अन्य{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 9

अन्य

others

तामसाः

तामसा

तामस{पुं}{1;बहु}/तामस{पुं}{8;बहु}

तामस{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 9

तामस

in_the_mode_of_ignorance

रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

GLG

जनाः

जन{पुं}{1;बहु}/जन{पुं}{8;बहु}

जन{पुं}{1;बहु}

कर्ता 13

मनुष्य

people

प्रेतान्

प्रेतान्भूतगणांश्चान्ये

प्रेत{पुं}{2;बहु}

समुच्चितम् 11

प्रेत

dead_spirits

रुत्व-सन्धिः (नश्छव्यप्रशान् (8।3।7)-अनुनासिकात् परोऽनुस्वारः (8।3।4)-खरवसानयोर्विसर्जनीयः (8।3।15)-विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGGLLGGG

च

च{अव्य}

कर्म 13

और

and

भूत-गणान्

भूत-गण{पुं}{2;बहु}

<भूत-गणान्>T6

भूतानां गणः = भूतगणः तान् भूतगणान्

समुच्चितम् 11

भूतगणों_को

ghosts

यजन्ते

यज्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

यज्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

पूजते_हैं

worship

LGG

17.5.A	ये
17.5.B	ये
17.5.C	यद्{पुं}{1;बहु}/यद्{स्त्री}{1;द्वि}/यद्{स्त्री}{2;द्वि}/यद्{नपुं}{1;द्वि}/यद्{नपुं}{2;द्वि}
17.5.D	यद्{पुं}{1;बहु}
17.5.E	-
17.5.F	-
17.5.G	सम्बन्धः 7
17.5.H	-
17.5.I	जो
17.5.J	those
17.5.K	-
17.5.L	-
17.5.M	G

जनाः

जन{पुं}{1;बहु}/जन{पुं}{8;बहु}

जन{पुं}{1;बहु}

कर्ता 6

मनुष्य

persons

अ-शास्त्र-विहितम्

अशास्त्रविहितं

अ-शास्त्र-विहित{पुं}{2;एक}/विहित{नपुं}{1;एक}/विहित{नपुं}{2;एक}

न-शास्त्र-विहित{पुं}{2;एक}

<न-<शास्त्र-विहितं>T3>Tn

शास्त्रेण विहितम् = शास्त्रविहितम्, न शास्त्रविहितम् = अशास्त्रविहितम्

विशेषणम् 5

शास्त्रविधि_से_रहित

not_mentioned_in_the_scriptures_directed

LGLLLG

घोरम्

घोरं

घोर{पुं}{2;एक}/घोर{नपुं}{1;एक}/घोर{नपुं}{2;एक}

घोर{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 5

घोर

harmful_to_others

तपः

तपो

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}/तपस्{नपुं}{8;एक}

तपस्{नपुं}{2;एक}

कर्म 6

तप_को

austerities

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

तप्यन्ते

तप्1{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;तपँ;भ्वादिः}/तप्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;तपँ;दिवादिः}/तप्2{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;तपँ;दिवादिः}

तप्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;तपँ;भ्वादिः}

प्रतियोगी 1

तपते_हैं

undergo_penances

GGG

(ते)

(तद्{पुं}{1;बहु}/तद्{स्त्री}{1;द्वि}/तद्{स्त्री}{2;द्वि}/तद्{नपुं}{1;द्वि}/तद्{नपुं}{2;द्वि}/युष्मद्{4;एक}/युष्मद्{6;एक})

(तद्){पुं}{1;बहु}

अनुयोगी 11

(वे)

those

(जनाः)

(जन{पुं}{1;बहु}/जन{पुं}{8;बहु})

(जन){पुं}{1;बहु}

कर्ता 11

(लोग)

persons

दम्भ-अहङ्कार-संयुक्ताः

दम्भाहङ्कारसंयुक्ताः

दम्भ-अहङ्कार-संयुक्त{पुं}{1;बहु}/संयुक्त{पुं}{8;बहु}/संयुक्ता{स्त्री}{1;बहु}/संयुक्ता{स्त्री}{2;बहु}/संयुक्ता{स्त्री}{8;बहु}

दम्भ-अहङ्कार-सम्_युज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;सम्_युजिँर्;रुधादिः;पुं}{1;बहु}

<<दम्भ-अहङ्कार>Di-संयुक्ताः>T3

दम्भः च अहङ्कारः च = दम्भाहङ्कारौ, दम्भाहङ्काराभ्यां संयुक्तः = दम्भाहङ्कारसंयुक्तः ते दम्भाहङ्कारसंयुक्ताः

समुच्चितम् 12

दम्भ_और_अहंकार_से_युक्त

engaged_in_pride_and_egoism

GGGGLGGG

काम-राग-बल-अन्विताः

कामरागबलान्विताः

काम-राग-बल-अन्वित{पुं}{1;बहु}/अन्वित{पुं}{8;बहु}/अन्विता{स्त्री}{1;बहु}/अन्विता{स्त्री}{2;बहु}/अन्विता{स्त्री}{8;बहु}

काम-राग-बल-अन्वित{पुं}{1;बहु}

<<<काम-राग>Di-बल>T6-अन्विताः>T3

कामः च रागः च = कामरागौ, कामरागाभ्यां बलम् = कामरागबलम्, कामरागबलेन अन्वितः = कामरागबलान्वितः ते कामरागबलान्विताः

समुच्चितम् 12

कामना_आसक्ति_और_बलके_अभिमान_से_भी_युक्त

impelled_by_lust,_attachment_and_force

GLGLLGLG

(सन्ति)

(सत्{नपुं}{1;बहु}/सत्{नपुं}{2;बहु}/सत्{नपुं}{8;बहु}/सन्ती{स्त्री}{8;एक}/अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(हैं)

are

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 11

(और)

and

17.6.A	शरीर-स्थम्
17.6.B	शरीरस्थं
17.6.C	शरीर-स्थ{पुं}{2;एक}/स्थ{नपुं}{1;एक}/स्थ{नपुं}{2;एक}
17.6.D	शरीर-स्थ{पुं}{2;एक}
17.6.E	<शरीर-स्थं>U
17.6.F	शरीरे तिष्ठति = शरीरस्थः तम् शरीरस्थम्
17.6.G	विशेषणम् 2
17.6.H	-
17.6.I	शरीररूप_से_स्थित
17.6.J	situated_within_the_body
17.6.K	-
17.6.L	-
17.6.M	LGGG

भूत-ग्रामम्

भूत-ग्राममचेतसः

भूत-ग्राम{पुं}{2;एक}

<भूत-ग्रामम्>T6

भूतानां ग्रामः = भूतग्रामः तम् भूतग्रामम्

समुच्चितम् 3

भूत-समुदाय_को

combination_of_material_elements

च

चैवान्तःशरीरस्थं

च{अव्य}

कर्म 7

और

also

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGGLGGG

अन्तः-शरीर-स्थम्

अन्तः-शरीर-स्थ{पुं}{2;एक}/स्थ{नपुं}{1;एक}/स्थ{नपुं}{2;एक}

अन्तः-शरीर-स्थ{पुं}{2;एक}

<अन्तः-<शरीर-स्थं>U>K1

शरीरे तिष्ठति = शरीरस्थः, अन्तः च सः शरीरस्थः = अन्तःशरीरस्थः तम् अन्तःशरीरस्थम्

विशेषणम् 5

अन्तःकरण_में_स्थित

situated_within_the_body

माम्

मां

अस्मद्{2;एक}

समुच्चितम् 3

मुझ_परमात्मा_को

to_Me

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 5

भी

certainly

कर्शयन्तः

कृष्_णिच्{कृत्_प्रत्ययः:शतृ;कृषँ_णिच्;भ्वादिः;पुं}{1;बहु}

समानकालः 12

कृश_करनेवाले_है

tormenting

GLGG

तान्

तान्विद्ध्यासुरनिश्चयान्

तद्{पुं}{2;बहु}

विशेषणम् 9

उन

them

यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GGGLLGLG

अ-चेतसः

अ-चेतस्{नपुं}{5;एक}/चेतस्{नपुं}{6;एक}

न-चेतस्{नपुं}{1;बहु}

<न-चेतसः>Bsmn

न चेतः यस्य सः = अचेताः ते अचेतसः

कर्म 12

अज्ञानियों_को

by_such_a_misled_mentality

आसुर-निश्चयान्

आसुर-निश्चय{पुं}{2;बहु}

<असुर-निश्चयान्>Bs6

आसुरः निश्चयः येषां ते = आसुरनिश्चयाः तान् आसुरनिश्चयान्

कर्मसमानाधिकरणम् 12

आसुर-स्वभाववाले

certainly_demons

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 12

(तू)

you

विद्धि

विद्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

जान

understand

17.7.A	(यथा)
17.7.B	-
17.7.C	(यथा{अव्य})
17.7.D	(यथा){अव्य}
17.7.E	-
17.7.F	-
17.7.G	सम्बन्धः 9
17.7.H	-
17.7.I	(जैसे)
17.7.J	as

आहारः

आहारस्त्वपि

आहार{पुं}{1;एक}

कर्ता 7

भोजन

eating

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

GGGLL

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 2

भी

also

सर्वस्य

सर्व{पुं}{6;एक}/सर्व{नपुं}{6;एक}

सर्व{पुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 6

सबको

of_everyone

GGL

त्रि-विधः

त्रिविधो

त्रि-विध{पुं}{1;एक}/विधस्{पुं}{8;एक}

त्रि-विध{पुं}{1;एक}

<त्रि-विधः>Bs6

त्रीणि विधानि यस्य सः = त्रिविधः

विशेषणम् 6

तीन_प्रकार_का

three_kinds

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LLG

प्रियः

प्री{नपुं}{5;एक}/प्री{नपुं}{6;एक}/प्रिय{पुं}{1;एक}

प्रिय{पुं}{1;एक}

कर्तृसमानाधिकरणम् 7

प्रिय

dear

भवति

भवत्{पुं}{7;एक}/भवती{स्त्री}{8;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

भू{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

प्रतियोगी 1

होता_है

are

LLL

तु

तु{अव्य}

और

certainly

तथा

तथा{अव्य}

अनुयोगी 15

वैसे

also

यज्ञः

यज्ञस्तपस्तथा

यज्ञ{पुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

यज्ञ

sacrifice

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

GGLGLG

तपः

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}/तपस्{नपुं}{8;एक}

तपस्{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

तप

austerity

दानम्

दानं

दान{नपुं}{1;एक}/दान{नपुं}{2;एक}

दान{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 13

दान

charity

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्ता 15

(और)

and

(त्रि-विधाः)

(त्रिविध{पुं}{1;बहु}/त्रिविध{पुं}{8;बहु}/त्रिविधा{स्त्री}{1;बहु}/त्रिविधा{स्त्री}{2;बहु}/त्रिविधा{स्त्री}{8;बहु})

त्रि-विध{पुं}{1;बहु}

<त्रि-विधाः>Bs6

त्रीणि विधानि यस्य सः = त्रिविधः ते त्रिविधाः

कर्तृसमानाधिकरणम् 15

(तीन_प्रकार_के)

three_kinds

(भवन्ति)

(भू1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}/भवन्ती{स्त्री}{8;एक})

(भू){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

(होते_हैं)

becomes

तेषाम्

तेषां

तद्{पुं}{6;बहु}/तद्{नपुं}{6;बहु}

तद्{पुं}{6;बहु}

षष्ठीसम्बन्धः 18

उनके

of_them

इमम्

इदम्{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 18

इस

thus

भेदम्

भेदमिमं

भेद{पुं}{2;एक}

कर्म 21

भेद_को

differences

GGGG

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 21

(तुम)

you

(मत्तः)

(मत्त{पुं}{1;एक})

(मत्त){अव्य}

अपादानम् 21

(मुझसे)

from_me

शृणु

श्रु1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;श्रु;भ्वादिः}

श्रु{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;श्रु;भ्वादिः}

सुन

hear

17.8.A	आयुः-सत्त्व-बल-आरोग्य-सुख-प्रीति-विवर्धनाः
17.8.B	आयुःसत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः
17.8.C	आयुस्-सत्त्व-बल-आरोग्य-सुख-प्रीति-विवर्धन{पुं}{1;बहु}/विवर्धन{पुं}{8;बहु}
17.8.D	आयुस्-सत्त्व-बल-आरोग्य-सुख-प्रीति-विवर्धन{पुं}{1;बहु}
17.8.E	<<आयुष्-सत्त्व-बल-आरोग्य-सुख-प्रीति>Di-विवर्धनाः>T6
17.8.F	आयुः च सत्त्वं च बलं च आरोग्यं च सुखं च प्रीतिः च = आयुस्सत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतयः, आयुस्सत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतीनां विवर्धनः = आयुस्सत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनः ते आयुस्सत्त्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्धनाः
17.8.G	विशेषणम् 6
17.8.H	-
17.8.I	आयु_बुद्धि_बल_आरोग्य_सुख_और_प्रीति_को_बढ़ानेवाले
17.8.J	increasing_duration_of_life,_existence,_strength,_health,_happiness_and_satisfaction
17.8.K	-
17.8.L	-
17.8.M	GGGLLGGLLGGLLGLG

रस्याः

रस्य{पुं}{1;बहु}/रस्य{पुं}{8;बहु}/रस्या{स्त्री}{1;बहु}/रस्या{स्त्री}{2;बहु}/रस्या{स्त्री}{8;बहु}/रस्1{कर्तरि;आशीर्लिङ्;म;एक;परस्मैपदी;रसँ;भ्वादिः}/रस1{कर्तरि;आशीर्लिङ्;म;एक;आत्मनेपदी;रस;चुरादिः}/रस1_णिच्{कर्तरि;आशीर्लिङ्;म;एक;परस्मैपदी;रस;चुरादिः}

रस्य{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 6

रसयुक्त

juicy

रसयितुं योग्याः रस्याः

स्निग्धाः

स्निग्ध{पुं}{1;बहु}/स्निग्ध{पुं}{8;बहु}/स्निग्धा{स्त्री}{1;बहु}/स्निग्धा{स्त्री}{2;बहु}/स्निग्धा{स्त्री}{8;बहु}

स्निग्ध{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 6

चिकने

fatty

स्थिराः

स्थिरा

स्थिर{पुं}{1;बहु}/स्थिर{पुं}{8;बहु}/स्थिरा{स्त्री}{1;बहु}/स्थिरा{स्त्री}{2;बहु}/स्थिरा{स्त्री}{8;बहु}

स्थिर{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 6

स्थिर_रहनेवाले

enduring

हृद्याः

हृद्या

हृद्या{स्त्री}{1;बहु}/हृद्या{स्त्री}{2;बहु}/हृद्या{स्त्री}{8;बहु}

हृद्य{पुं}{1;बहु}

विशेषणम् 6

स्वभाव_से_ही_मन_को_प्रिय

pleasing_to_the_heart

हृदयस्य प्रियाः हृद्याः

आहाराः

आहार{पुं}{1;बहु}/आहार{पुं}{8;बहु}

आहार{पुं}{1;बहु}

कर्ता 8

आहार

food

GGG

सात्त्विक-प्रियाः

सात्त्विकप्रियाः

सात्त्विक-प्रिय{पुं}{1;बहु}/प्रिय{पुं}{8;बहु}/प्रिया{स्त्री}{1;बहु}/प्रिया{स्त्री}{2;बहु}/प्रिया{स्त्री}{8;बहु}

सात्त्विक-प्रिय{पुं}{1;बहु}

<सात्त्विक-प्रियाः>T6

सात्त्विकस्य प्रियः = सात्त्विकप्रियः ते सात्त्विकप्रियाः

कर्तृसमानाधिकरणम् 8

सात्त्विक_पुरुष_को_प्रिय

palatable_to_good_people

GLGLG

(भवन्ति)

(भू1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}/भवन्ती{स्त्री}{8;एक})

(भू){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

(होते_हैं)

become

17.9.A	कटु-अम्ल-लवण-अत्युष्ण-तीक्ष्ण-रूक्ष-विदाहिनः
17.9.B	कट्वम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः
17.9.C	कटु-अम्ल-लवण-अत्युष्ण-तीक्ष्ण-रूक्ष-विदाहिन्{पुं}{1;बहु}/विदाहिन्{पुं}{2;बहु}/विदाहिन्{पुं}{5;एक}/विदाहिन्{पुं}{6;एक}/विदाहिन्{पुं}{8;बहु}/विदाहिन्{नपुं}{5;एक}/विदाहिन्{नपुं}{6;एक}/विदाहिन{पुं}{1;एक}
17.9.D	कटु-अम्ल-लवण-अत्युष्ण-तीक्ष्ण-रूक्ष-विदाहिन्{पुं}{1;बहु}
17.9.E	<कटु-अम्ल-लवण-अत्युष्ण-तीक्ष्ण-रूक्ष-विदाहिनः>Di
17.9.F	कटुः च अम्लः च लवणः च अत्युष्णः च तीक्ष्णः च रूक्षः च विदाही च = कट्वम्ललवणात्युष्णतीक्ष्णरूक्षविदाहिनः
17.9.G	विशेषणम् 3
17.9.H	-
17.9.I	कड़ुवे_खट्टे_लवणयुक्त_बहुत-गरम_तीखे_रूखे_दाहकारक
17.9.J	bitter_sour_salty_very_hot_pungent_dry_and_burning
17.9.K	-
17.9.L	-
17.9.M	GGLLLGGLGLGLLGLG

दुःख-शोक-आमय-प्रदाः

दुःखशोकामयप्रदाः

दुःख-शोक-आमय-प्रद{पुं}{1;बहु}/प्रद{पुं}{8;बहु}/प्रदा{स्त्री}{1;बहु}/प्रदा{स्त्री}{2;बहु}/प्रदा{स्त्री}{8;बहु}

दुःख-शोक-आमय-प्रद{पुं}{1;बहु}

<<दुःख-शोक-आमय>Ds-प्रदाः>U

दुःखं च शोकः च आमयः च = दुःखशोकामयाः, दुःखशोकामयान् प्रददाति = दुःखशोकामयप्रदः ते दुःखशोकामयप्रदाः

विशेषणम् 3

दुःख_चिन्ता_तथा_रोगों_को_उत्पन्न_करनेवाले

causing_distress_misery_and_disease

GLGGLGLG

आहाराः

आहारा

आहार{पुं}{1;बहु}/आहार{पुं}{8;बहु}

आहार{पुं}{1;बहु}

कर्ता 6

आहार_अर्थात्_भोजन_करने_के_पदार्थ

food

GGG

राजसस्य

राजसस्येष्टा

राजस{पुं}{6;एक}/राजस{नपुं}{6;एक}

राजस{पुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 5

राजस_पुरुष_को

in_the_mode_of_passion

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87)) / रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-हलि सर्वेषाम् (8।3।22))

GLGGG

इष्टाः

इष्ट{पुं}{1;बहु}/इष्ट{पुं}{8;बहु}/इष्टा{स्त्री}{1;बहु}/इष्टा{स्त्री}{2;बहु}/इष्टा{स्त्री}{8;बहु}

इष्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;इषुँ;तुदादिः;पुं}{1;बहु}

कर्तृसमानाधिकरणम् 6

प्रिय

palatable

(भवन्ति)

(भू1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}/भवन्ती{स्त्री}{8;एक})

(भू){कर्तरि;लट्;प्र;बहु;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

(होते_हैं)

become

17.10.A	यत्
17.10.B	यत्
17.10.C	यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}
17.10.D	यत्{अव्य}
17.10.E	-
17.10.F	-
17.10.G	सम्बन्धः 13
17.10.H	-
17.10.I	जो
17.10.J	that_which
17.10.K	-
17.10.L	-
17.10.M	L

भोजनम्

भोजनं

भोजन{पुं}{2;एक}/भोजन{नपुं}{1;एक}/भोजन{नपुं}{2;एक}

भोजन{पुं}{2;एक}

कर्ता 12

भोजन

eating

GLG

यात-यामम्

यातयामं

यात-याम{पुं}{2;एक}

<यात-यामं>Bs6

यातः यामः यस्य तत् = यातयामम्

समुच्चितम् 9

अधपका

food_cooked_three_hours_before_being_eaten

GLGG

गत-रसम्

गतरसं

गत-रस{पुं}{2;एक}

<गत-रसं>Bs6

गतः रसः यस्य तत् = गतरसम्

समुच्चितम् 9

रसरहित

tasteless

LLLG

पूति

पूति{नपुं}{1;एक}/पूति{नपुं}{2;एक}/पूति{नपुं}{8;एक}

पूति{नपुं}{2;एक}

समुच्चितम् 9

दुर्गन्धयुक्त

bad_smelling

पर्युषितम्

पर्युषितं

पर्युषित{पुं}{2;एक}/पर्युषित{नपुं}{1;एक}/पर्युषित{नपुं}{2;एक}

पर्युषित{पुं}{2;एक}

समुच्चितम् 9

बासी

decomposed

GLLG

च

च{अव्य}

और

also

उच्छिष्टम्

उच्छिष्टमपि

उच्छिष्ट{पुं}{2;एक}/उद्_शास्1{कर्तरि;लोट्;म;द्वि;परस्मैपदी;शासुँ;अदादिः}

उच्छिष्ट{पुं}{2;एक}

समुच्चितम् 9

उच्छिष्ट

remnants_of_food_eaten_by_others

GGGLL

च

चामेध्यं

च{अव्य}

कर्तृसमानाधिकरणम् 12

तथा

and

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

GGG

अ-मेध्यम्

अ-मेध्य{पुं}{2;एक}/मेध्य{नपुं}{1;एक}/मेध्य{नपुं}{2;एक}

अमेध्य{नपुं}{2;एक}

<न-मेध्यम्>Tn

न मेध्यम् = अमेध्यम्

समुच्चितम् 9

अपवित्र

untouchable

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 10

भी

also

(भवति)

(भवत्{पुं}{7;एक}/भवती{स्त्री}{8;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः})

(भू){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

प्रतियोगी 1

(है)

becomes

(तत्)

(तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक})

(तद्){नपुं}{2;एक}

अनुयोगी 16

(वह)

that

(भोजनम्)

(भोजन{पुं}{2;एक}/भोजन{नपुं}{1;एक}/भोजन{नपुं}{2;एक})

(भोजन){पुं}{2;एक}

कर्ता 16

(भोजन)

eating

तामस-प्रियम्

तामसप्रियम्

तामस-प्रिय{पुं}{2;एक}/प्रिय{नपुं}{1;एक}/प्रिय{नपुं}{2;एक}

तामस-प्रिय{पुं}{2;एक}

<तामस-प्रियम्>T6

तामसस्य प्रियम् = तामसप्रियम्

कर्तृसमानाधिकरणम् 16

तामस_पुरुष_को_प्रिय

dear_to_those_in_the_mode_of_darkness

GLGLL

(भवति)

(भवत्{पुं}{7;एक}/भवती{स्त्री}{8;एक}/भू1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः})

(भू){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;भू;भ्वादिः}

(होता_है)

becomes

17.11.A	यः
17.11.B	य
17.11.C	यद्{पुं}{1;एक}
17.11.D	यद्{पुं}{1;एक}
17.11.E	-
17.11.F	-
17.11.G	सम्बन्धः 11
17.11.H	-
17.11.I	जो
17.11.J	anyone
17.11.K	-
17.11.L	रुत्व-यत्व-लोप-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-भोभगोअघो अपूर्वस्य योऽशि (8।3।17)-लोपः शाकल्यस्य (8।3।19))
17.11.M	L

विधि-दृष्टः

विधिदृष्टो

विधि-दृष्ट{पुं}{1;एक}

विधि-दृश्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;दृशिँर्;भ्वादिः;पुं}{1;एक}

<विधि-दृष्टः>T3

विधिना दृष्टः = विधिदृष्टः

विशेषणम् 3

शास्त्रविधि_से_नियत

according_to_the_directions_of_the_scriptures

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LLGG

यज्ञः

यज्ञ{पुं}{1;एक}

कर्म 4

यज्ञ

sacrifice

यष्टव्यम्

यष्टव्यमेवेति

यष्टव्य{पुं}{2;एक}/यष्टव्य{नपुं}{1;एक}/यष्टव्य{नपुं}{2;एक}

यज्{कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;यजँ;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

प्रतियोगी 6

करना_कर्तव्य_है

must_be_performed

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87))

GGGGGL

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 4

ही

certainly

इति

इति{अव्य}

अनुयोगी 8

इस_प्रकार

thus

मनः

मनस्{नपुं}{1;एक}/मनस्{नपुं}{2;एक}/मनस्{नपुं}{8;एक}

मनस्{नपुं}{2;एक}

कर्म 8

मन_को

mind

समाधाय

सम्_आङ्_धा{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;सम्_आङ्_डुधाञ्;जुहोत्यादिः}

पूर्वकालः 10

समाधान_करके

fixed_in

GGGL

अ-फल-आकाङ्क्षिभिः

अफलाकाङ्क्षिभिर्यज्ञो

अ-फल-आकाङ्क्षिन्{पुं}{3;बहु}/आकाङ्क्षिन्{नपुं}{3;बहु}

न-फल-आकाङ्क्षिन्{पुं}{3;बहु}

<अ-<फल-आकाङ्क्षिभिः>U>Tn

फलम् आकाङ्क्षन्ति इति = फलाकाङ्क्षी, न फलाकाङ्क्षी = अफलाकाङ्क्षी तैः अफलाकाङ्क्षिभिः

कर्ता 10

फल_न_चाहनेवाले_पुरुषों_द्वारा

devoid_of_desire_for_result

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

LLGGLGGG

इज्यते

इज्यता{स्त्री}{1;द्वि}/इज्यता{स्त्री}{2;द्वि}/इज्यता{स्त्री}{8;एक}/इज्यता{स्त्री}{8;द्वि}/यज्1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

यज्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

प्रतियोगी 1

किया_जाता_है

performs

GLG

सः

स

तद्{पुं}{1;एक}

अनुयोगी 13

वह

विसर्गलोप-सन्धिः (एतत्तदोः सुलोपोऽकोरनञ्समासे हलि (6।1।132))

सात्त्विकः

सात्त्विक{पुं}{1;एक}

कर्ता 13

सात्त्विक

in_the_mode_of_goodness

GLG

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

17.12.A	तु
17.12.B	तु
17.12.C	तु{अव्य}
17.12.D	तु{अव्य}
17.12.E	-
17.12.F	-
17.12.G	-
17.12.H	-
17.12.I	परंतु
17.12.J	but
17.12.K	-
17.12.L	-
17.12.M	L

भरत-श्रेष्ठ

भरतश्रेष्ठ

भरतश्रेष्ठ{पुं}{8;एक}

<भरत-श्रेष्ठ>K1

भरतः च श्रेष्ठः च = भरतश्रेष्ठः सम्बोधने भरतश्रेष्ठ

सम्बोध्यः 11

हे_अर्जुन

O_chief_of_the_Bharatas

LLGGL

दम्भ-अर्थम्

दम्भार्थमपि

दम्भ-अर्थ{पुं}{2;एक}/अर्थ{नपुं}{1;एक}/अर्थ{नपुं}{2;एक}

दम्भ-अर्थ{पुं}{2;एक}

<दम्भ-अर्थम्>T4

दम्भाय इदम् = दम्भार्थम्

प्रयोजनम् 11

केवल_दम्भाचरण_के_लिये

for_the_sake_of_pride

GGGLL

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 3

ही

certainly

च

चैव

च{अव्य}

और

and

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

फलम्

फलं

फल{नपुं}{1;एक}/फल{नपुं}{2;एक}

फल{नपुं}{2;एक}

कर्म 8

फल_को

the_result

अपि

अपि{अव्य}

सम्बन्धः 6

भी

also

अभिसन्धाय

अभि_सम्_धा{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;अभि_सम्_डुधाञ्;जुहोत्यादिः}

पूर्वकालः 11

दृष्टि_में_रखकर

desiring

LLGGL

यत्

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यत्{अव्य}

विशेषणम् 10

जो

that

(यज्ञः)

(यज्ञ{पुं}{1;एक})

(यज्ञ){पुं}{1;एक}

कर्म 11

(यज्ञ)

sacrifice

इज्यते

यज्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;यजँ;भ्वादिः}

किया_जाता_है

worship

GLG

तम्

तं

तद्{पुं}{2;एक}

विशेषणम् 13

उस

that

यज्ञम्

यज्ञं

यज्ञ{पुं}{2;एक}

कर्म 16

यज्ञ_को

sacrifice

राजसम्

राजस{पुं}{2;एक}/राजस{नपुं}{1;एक}/राजस{नपुं}{2;एक}

राजस{पुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 16

राजस

in_the_mode_of_passion

GLL

(त्वम्)

(युष्मद्{1;एक})

(युष्मद्){1;एक}

कर्ता 16

(तू)

you

विद्धि

विद्1{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

विद्{कर्तरि;लोट्;म;एक;परस्मैपदी;विदँ;अदादिः}

जान

know

17.13.A	विधि-हीनम्
17.13.B	विधिहीनमसृष्टान्नं
17.13.C	विधि-हीन{पुं}{2;एक}/हीन{नपुं}{1;एक}/हीन{नपुं}{2;एक}
17.13.D	विधि-हीन{पुं}{2;एक}
17.13.E	<विधि-हीनम्>T3
17.13.F	विधिना हीनः = विधिनाहीनः तं विधिहीनम्
17.13.G	विशेषणम् 6
17.13.H	-
17.13.I	शास्त्रविधि_से_हीन
17.13.J	without_scriptural_direction
17.13.K	-
17.13.L	-
17.13.M	LLGGLGGG

अ-सृष्ट-अन्नम्

असृष्टान्न{पुं}{2;एक}/असृष्टान्न{नपुं}{1;एक}/असृष्टान्न{नपुं}{2;एक}

न-सृष्टान्न{पुं}{2;एक}

<<न-सृष्ट>Tn-अन्नम्>Bs7

न सृष्टं = असृष्टम्, असृष्टं अन्नं यस्मिन् सः = असृष्टान्नः तम् असृष्टान्नम्

विशेषणम् 6

अन्नदान_से_रहित

without_distribution_of_prasadam

मन्त्र-हीनम्

मन्त्रहीनमदक्षिणम्

मन्त्र-हीन{पुं}{2;एक}/हीन{नपुं}{1;एक}/हीन{नपुं}{2;एक}

मन्त्र-हीन{पुं}{2;एक}

<मन्त्र-हीनम्>T3

मन्त्रैः हीनः = मन्त्रहीनः तं मन्त्रहीनम्

विशेषणम् 6

बिना_मन्त्रों_के

with_no_chanting_of_the_Vedic_hymns

GLGGLGLL

अ-दक्षिणम्

अ-दक्षिणम्{अव्य}/दक्षिण{पुं}{2;एक}/दक्षिण{नपुं}{1;एक}/दक्षिण{नपुं}{2;एक}/दक्षिण{पुं}{2;एक}

न-दक्षिण{पुं}{2;एक}

<न-दक्षिणम्>Bsmn

न विद्यते दक्षिणा यस्मिन् सः = अदक्षिणम्

विशेषणम् 6

बिना_दक्षिणा_के

with_no_remunerations_to_the_priests

श्रद्धा-विरहितम्

श्रद्धाविरहितं

श्रद्धा-विरहित{पुं}{2;एक}/विरहित{नपुं}{1;एक}/विरहित{नपुं}{2;एक}

श्रद्धा-विरहित{पुं}{2;एक}

<श्रद्धा-विरहितं>T3

श्रद्धया विरहितः = श्रद्धाविरहितः तं श्रद्धाविरहितम्

विशेषणम् 6

बिना_श्रद्धा_के_किये_जानेवाले

without_faith

GGLLLG

यज्ञम्

यज्ञं

यज्ञ{पुं}{2;एक}

कर्म 8

यज्ञ_को

sacrifice

तामसम्

तामसं

तामस{पुं}{2;एक}/तामस{नपुं}{1;एक}/तामस{नपुं}{2;एक}

तामस{पुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 8

तामस_यज्ञ

in_the_mode_of_ignorance

GLG

परिचक्षते

परि_चक्ष्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;परि_चक्षिँङ्;अदादिः}

कहते_हैं

is_to_be_considered

LLGLG

17.14.A	देव-द्वि-ज-गुरु-प्राज्ञ-पूजनम्
17.14.B	देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनं
17.14.C	देव-द्विज-गुरु-प्राज्ञ-पूजन{नपुं}{1;एक}/पूजन{नपुं}{2;एक}
17.14.D	देव-द्विज-गुरु-प्राज्ञ-पूजन{नपुं}{1;एक}
17.14.E	<<देव-<द्वि-जः>U-गुरु-प्राज्ञ>Di-पूजनं>T6
17.14.F	द्वाभ्यां जायते = द्विजः, देवाः च द्विजाः च गुरवः च प्राज्ञाः च = देवद्विजगुरुप्राज्ञाः, देवद्विजगुरुप्राज्ञानां पूजनम् = देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनम्
17.14.G	समुच्चितम् 5
17.14.H	-
17.14.I	देवता_ब्राह्मण_गुरु_और_ज्ञानीजनों_का_पूजन
17.14.J	worship_of_the_Supreme_Lord,_the_brahman,_the_spiritual_master_and_worshipable_personalities
17.14.K	-
17.14.L	-
17.14.M	GGLLLGGLGLG

शौचम्

शौचमार्जवम्

शौच{नपुं}{1;एक}/शौच{नपुं}{2;एक}

शौच{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 5

पवित्रता

cleanliness

शुचेः भावः शौचम्

GGGLL

आर्जवम्

आर्जव{नपुं}{1;एक}/आर्जव{नपुं}{2;एक}

आर्जव{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 5

सरलता

simplicity

ऋजोः भावः आर्जवम्

ब्रह्म-चर्यम्

ब्रह्मचर्यमहिंसा

ब्रह्मचर्य{नपुं}{1;एक}/ब्रह्मचर्य{नपुं}{2;एक}

ब्रह्मचर्य{नपुं}{1;एक}

<ब्रह्म-चर्यम्>T4

ब्रह्मणे चर्या = ब्रह्मचर्यम्

समुच्चितम् 5

ब्रह्मचर्य

celibacy

GLGGLGG

च

च{अव्य}

कर्म 9

और

also

अ-हिंसा

अ-हिंसा{स्त्री}{1;एक}

अहिंसा{स्त्री}{1;एक}

<न-हिंसा>Tn

न हिंसा = अहिंसा

समुच्चितम् 5

अहिंसा

nonviolence

शारीरम्

शारीरं

शारीर{पुं}{2;एक}/शारीर{नपुं}{1;एक}/शारीर{नपुं}{2;एक}

शारीर{नपुं}{1;एक}

विशेषणम् 8

शरीरसम्बन्धी

pertaining_to_the_body

शरीरेण निर्वृत्तं शारीरम्

GGG

तपः

तप

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}

तपस्{नपुं}{1;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 9

तप

austerity

उच्यते

उच्यत्{पुं}{4;एक}/उच्यत्{नपुं}{4;एक}/उच्1{भावे;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;उचँ;दिवादिः}/वच्1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;वचँ;अदादिः}/ब्रू1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;ब्रूञ्;अदादिः}

वच्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;वचँ;अदादिः}

कहा_जाता_है

is_said_to_be

GLG

17.15.A	यत्
17.15.B	यत्
17.15.C	यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}
17.15.D	यद्{नपुं}{2;एक}
17.15.E	-
17.15.F	-
17.15.G	सम्बन्धः 11
17.15.H	-
17.15.I	जो
17.15.J	which
17.15.K	-
17.15.L	-
17.15.M	L

अन्-उद्वेग-करम्

अनुद्वेगकरं

अन्-{अव्य}-उद्वेग-कर{पुं}{2;एक}

न-उद्वेग-कर{नपुं}{1;एक}

<<न-उद्वेग>Tn-करं>T6

न उद्वेगः = अनुद्वेगः, अनुद्वेगं करोति = अनुद्वेगकरम्

समुच्चितम् 4

उद्वेग_न_करनेवाला

producing_no_agitation

LGGLLG

प्रिय-हितम्

प्रियहितं

प्रिय-हित{पुं}{2;एक}/हित{नपुं}{1;एक}/हित{नपुं}{2;एक}

प्रिय-हित{नपुं}{1;एक}

<प्रिय-हितं>K1

प्रियं च तत् हितं च = प्रियहितम्

समुच्चितम् 4

प्रिय_और_हितकारक

dear_and_beneficial

LLLG

च

च{अव्य}

विशेषणम् 6

एवं

also

सत्यम्

सत्यं

सत्यम्{अव्य}/सत्य{पुं}{2;एक}/सत्य{नपुं}{1;एक}/सत्य{नपुं}{2;एक}

सत्य{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 4

यथार्थ

truthful

वाक्यम्

वाक्यं

वाक्य{नपुं}{1;एक}/वाक्य{नपुं}{2;एक}

वाक्य{नपुं}{1;एक}

कर्ता 7

भाषण

words

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

समुच्चितम् 8

(है)

च

चैव

च{अव्य}

प्रतियोगी 1

तथा

also

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

स्व-अध्याय-अभ्यसनम्

स्वाध्यायाभ्यसनं

स्व-अध्याय-अभ्यसन{नपुं}{1;एक}/अभ्यसन{नपुं}{2;एक}

स्वाध्याय-अभ्यसन{नपुं}{1;एक}

<<स्व-अध्याय>T6-अभ्यसनं>Ds

स्वस्य अध्यायः = स्वाध्यायः, स्वाध्यायः च अभ्यसनं च = स्वाध्यायाभ्यसनम्

कर्ता 10

वेद-शास्त्रों_के_पठन_का_अभ्यास

practice_of_Vedic_study

GGGLLG

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

समुच्चितम् 8

(है)

(तत्)

(तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक})

(तद्){नपुं}{1;एक}

अनुयोगी 15

(वह)

that

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 11

ही

certainly

वाङ्मयम्

वाङ्मयं

वाङ्मय{पुं}{2;एक}/वाङ्मय{नपुं}{1;एक}/वाङ्मय{नपुं}{2;एक}/वाङ्मय{पुं}{2;एक}/वाङ्मय{नपुं}{1;एक}/वाङ्मय{नपुं}{2;एक}

वाङ्मय{नपुं}{1;एक}

विशेषणम् 14

वाणीसम्बन्धी

of_the_voice

GLG

तपः

तप

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}

तपस्{नपुं}{1;एक}

कर्म 15

तप

austerity

उच्यते

वच्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;वचँ;अदादिः}

कहा_जाता_है

is_said_to_be

GLG

17.16.A	मन-प्रसादः
17.16.B	मन-प्रसादः
17.16.C	मन-प्रसाद{पुं}{1;एक}
17.16.D	मन-प्रसाद{पुं}{1;एक}
17.16.E	<मन-प्रसादः>T6
17.16.F	मनसः प्रसादः = मनप्रसादः
17.16.G	समुच्चितम् 6
17.16.H	-
17.16.I	मन_की_प्रसन्नता
17.16.J	satisfaction_of_the_mind
17.16.K	-
17.16.L	-
17.16.M	LL

सौम्यत्वम्

सौम्यत्वं

सौम्यत्व{नपुं}{1;एक}/सौम्यत्व{नपुं}{2;एक}

सौम्यत्व{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 6

शान्तभाव

without_duplicity_towards_others

सौम्यं अक्रूरं तस्य भावः सौम्यत्वम्

GGG

मौनम्

मौनमात्मविनिग्रहः

मौन{नपुं}{1;एक}/मौन{नपुं}{2;एक}

मौन{नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 6

भगवच्चिन्तन_करने_का_स्वभाव

gravity

मुनेः भावः मौनम्

GGGLLGLG

आत्म-विनिग्रहः

आत्मन्-विनिग्रह{पुं}{1;एक}

<आत्म-विनिग्रहः>T6

आत्मनः विनिग्रहः = आत्मविनिग्रहः

समुच्चितम् 6

मन_का_निग्रह

control_of_the_self

भाव-संशुद्धिः

भावसंशुद्धिरित्येतत्तपो

भाव-संशुद्धि{स्त्री}{1;एक}

<भाव-संशुद्धिः>T7

भावे संशुद्धिः = भावसंशुद्धिः

समुच्चितम् 6

अन्तःकरण_के_भावों_की_भलीभाँति_पवित्रता

purificatory_by_nature

रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77)) / चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GLGGLGGGLG

(च)

(च{अव्य})

(च){अव्य}

कर्म 11

(और)

also

इति

इति{अव्य}

सम्बन्धः 11

इस_प्रकार

thus

एतत्

एतद्{नपुं}{1;एक}/एतद्{नपुं}{2;एक}

एतद्{नपुं}{1;एक}

विशेषणम् 10

यह

that

मानसम्

मानसमुच्यते

मानस{पुं}{2;एक}/मानस{नपुं}{1;एक}/मानस{नपुं}{2;एक}

मानस{नपुं}{1;एक}

विशेषणम् 10

मनसम्बन्धी

of_the_mind

मनसा निर्वृत्तं मानसम्

GLGGLG

तपः

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}

तपस्{नपुं}{1;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 11

तप

austerity

उच्यते

वच्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;वचँ;अदादिः}

कहा_जाता_है

is_said_to_be

17.17.A	अ-फल-आकाङ्क्षिभिः
17.17.B	अफलाकाङ्क्षिभिर्युक्तैः
17.17.C	अ-फल-आकाङ्क्षिन्{पुं}{3;बहु}/आकाङ्क्षिन्{नपुं}{3;बहु}
17.17.D	न-फल-आकाङ्क्षिन्{पुं}{3;बहु}
17.17.E	<अ-<फल-आकाङ्क्षिभिः>U>Tn
17.17.F	फलम् आकाङ्क्षन्ति इति = फलाकाङ्क्षी, न फलाकाङ्क्षी = अफलाकाङ्क्षी तैः अफलाकाङ्क्षिभिः
17.17.G	विशेषणम् 3
17.17.H	-
17.17.I	फल_को_न_चाहनेवाले
17.17.J	without_desires_for_fruits
17.17.K	-
17.17.L	रेफ-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66))
17.17.M	LLGGLGGG

युक्तैः

युक्त{पुं}{3;बहु}/युक्त{नपुं}{3;बहु}

युज्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;युजिँर्;रुधादिः;पुं}{3;बहु}

विशेषणम् 3

योगी

engaged

नरैः

नर{पुं}{3;बहु}

कर्ता 11

पुरुषों_द्वारा

by_men

परया

परा{स्त्री}{3;एक}/परा{स्त्री}{3;एक}

परा{स्त्री}{3;एक}

विशेषणम् 5

परम

transcendental

LLG

श्रद्धया

श्रद्धा{स्त्री}{3;एक}

हेतुः 6

श्रद्धा_से

with_faith

GLG

तप्तम्

तप्तं

तप्त{पुं}{2;एक}/तप्त{नपुं}{1;एक}/तप्त{नपुं}{2;एक}

तप्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;तपँ;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

विशेषणम् 9

किये_हुए

execution

तत्

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 9

उस

that

त्रि-विधम्

त्रि-विध{पुं}{2;एक}/विध{नपुं}{1;एक}/विध{नपुं}{2;एक}

त्रि-विध{नपुं}{2;एक}

<त्रि-विधं>Bs6

त्रीणि विधानि यस्य तत् = त्रिविधम्

विशेषणम् 9

तीन_प्रकार_के

three_kinds

तपः

तपस्तत्त्रिविधं

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}

तपस्{नपुं}{2;एक}

कर्म 11

तप_को

austerity

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)) / चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

LGGLLG

सात्त्विकम्

सात्त्विकं

सात्त्विक{पुं}{2;एक}

सात्त्विक{नपुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 11

सात्त्विक

in_the_mode_of_goodness

GLG

परिचक्षते

परि_चक्ष्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;परि_चक्षिँङ्;अदादिः}

कहते_हैं

is_called

LLGLG

17.18.A	यत्
17.18.B	यत्
17.18.C	यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}
17.18.D	यद्{नपुं}{2;एक}
17.18.E	-
17.18.F	-
17.18.G	सम्बन्धः 8
17.18.H	-
17.18.I	जो
17.18.J	which
17.18.K	-
17.18.L	-
17.18.M	L

तपः

तपो

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}

तपस्{नपुं}{2;एक}

कर्म 7

तप

austerity

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

सत्कार-मान-पूजा-अर्थम्

सत्कारमानपूजार्थं

सत्कार-मान-पूजार्थ{पुं}{2;एक}/अर्थ{नपुं}{1;एक}/अर्थ{नपुं}{2;एक}

सत्कार-मान-पूजा-अर्थ{नपुं}{1;एक}

<<सत्कार-मान-पूजा>Di-अर्थं>T4

सत्कारः च मानं च पूजा च = सत्कारमानपूजाः, सत्कारमानपूजाभ्यः अर्थं सत्कारमानपूजार्थम्

प्रयोजनम् 7

सत्कार_मान_और_पूजा_के_लिये

for_respect_honor_and_worship

GGGGLGGG

च

चैव

च{अव्य}

और

also

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 3

ही

certainly

दम्भेन

दम्भ{पुं}{3;एक}

करणम् 7

पाखण्ड_से

by_pride

GGL

क्रियते

कृ2{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;कृञ्;स्वादिः}/कृ3{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुकृञ्;तनादिः}/क्रियता{स्त्री}{1;द्वि}/क्रियता{स्त्री}{2;द्वि}

कृ{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुकृञ्;तनादिः}

प्रतियोगी 1

किया_जाता_है

performed

LLG

तत्

तदिह

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{2;एक}

अनुयोगी 14

वह

that

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

LLL

अ-ध्रुवम्

अ-ध्रुव{पुं}{2;एक}/ध्रुव{नपुं}{1;एक}/ध्रुव{नपुं}{2;एक}

न-ध्रुव{नपुं}{2;एक}

<न-ध्रुवम्>Tn

न ध्रुवम् = अध्रुवम्

विशेषणम् 11

अनिश्चित

temporary

चलम्

चलमध्रुवम्

चल{पुं}{2;एक}/चल{नपुं}{1;एक}/चल{नपुं}{2;एक}

चल{नपुं}{2;एक}

विशेषणम् 11

क्षणिक_फलवाला

flickering

LGGLL

(तपः)

(तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक})

(तपस्){नपुं}{2;एक}

कर्म 14

(तप)

austerity

इह

इह{अव्य}

अधिकरणम् 14

यहाँ

in_this_world

राजसम्

राजसं

राजस{पुं}{2;एक}/राजस{नपुं}{1;एक}/राजस{नपुं}{2;एक}

राजस{पुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 14

राजस

in_the_mode_of_passion

GLG

प्रोक्तम्

प्रोक्तं

प्रोक्त{पुं}{2;एक}/प्रोक्त{नपुं}{1;एक}/प्रोक्त{नपुं}{2;एक}

प्र_वच्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;प्र_वचँ;अदादिः;नपुं}{1;एक}

कहा_गया_है

is_said

17.19.A	यत्
17.19.B	यत्पीडया
17.19.C	यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}
17.19.D	यत्{अव्य}
17.19.E	-
17.19.F	-
17.19.G	सम्बन्धः 11
17.19.H	-
17.19.I	जो
17.19.J	which
17.19.K	-
17.19.L	जश्त्व-चर्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-खरि च (8।4।55))
17.19.M	GGLG

तपः

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}

तपस्{नपुं}{1;एक}

कर्म 10

तप

penance

मूढ-ग्राहेण

मूढग्राहेणात्मनो

मूढ-ग्राह{पुं}{3;एक}

<मूढ-ग्राहेण>K1

मूढः सः ग्राहः च = मूढग्राहः तेन मूढग्राहेन

करणम् 10

मूढतापूर्वक_हठ_से

with_foolish_endeavor

सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101)) / रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGGGGLG

आत्मनः

आत्मन्{पुं}{2;बहु}/आत्मन्{पुं}{5;एक}/आत्मन्{पुं}{6;एक}

आत्मन्{पुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 5

मन_वाणी_और_शरीर_की

of_one's_own_self

पीडया

पीडा{स्त्री}{3;एक}

प्रतियोगी 6

पीड़ा_के

by_torture

(सह)

(सह{अव्य})

(सह){अव्य}

अनुयोगी 10

(सहित)

alongwith

वा

वा{अव्य}

अथवा

परस्य

परस्योत्सादनार्थ

पर{पुं}{6;एक}/पर{नपुं}{6;एक}/पर{पुं}{6;एक}/पर{नपुं}{6;एक}

पर{पुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 9

दूसरे_का

to_others

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87))

LGGGLGL

उत्-सादनार्थम्

उत्सादन{अर्थम्}

उद्-सादन{नपुं}{1;एक}

प्रयोजनम् 10

अनिष्ट_करने_के_लिये

causing_annihilation

क्रियते

कृ{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुकृञ्;तनादिः}

प्रतियोगी 1

किया_जाता_है

is_performed

LLG

तत्

तत्तामसमुदाहृतम्

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{2;एक}

अनुयोगी 14

वह

that

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

GGLGLGLL

(तपः)

(तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक})

(तपस्){नपुं}{2;एक}

कर्म 14

(तप)

penance

तामसम्

तामस{पुं}{2;एक}/तामस{नपुं}{1;एक}/तामस{नपुं}{2;एक}

तामस{पुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 14

तामस

in_the_mode_of_darkness

उदाहृतम्

उदाहृत{पुं}{2;एक}/उदाहृत{नपुं}{1;एक}/उदाहृत{नपुं}{2;एक}

उत्_आङ्_हृ{कृत्_प्रत्ययः:क्त;उत्_आङ्_हृञ्;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

कहा_गया_है

is_said_to_be

17.20.A	दातव्यम्
17.20.B	दातव्यमिति
17.20.C	दातव्य{पुं}{2;एक}/दातव्य{नपुं}{1;एक}/दातव्य{नपुं}{2;एक}
17.20.D	दा{कृत्_प्रत्ययः:तव्यत्;डुदाञ्;जुहोत्यादिः;पुं}{2;एक}
17.20.E	-
17.20.F	-
17.20.G	प्रतियोगी 2
17.20.H	-
17.20.I	दान_देना_ही_कर्तव्य_है
17.20.J	worth_giving
17.20.K	-
17.20.L	-
17.20.M	GGGLL

इति

इति{अव्य}

अनुयोगी 4

ऐसे_भाव_से

thus

यत्

यद्दानं

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यत्{अव्य}

सम्बन्धः 12

जो

that

जश्त्व-सन्धिः (झलां जश् झशि (8।4।53))

GGG

दानम्

दान{नपुं}{1;एक}/दान{नपुं}{2;एक}

दान{नपुं}{1;एक}

कर्म 11

दान

charity

देशे

देश{पुं}{7;एक}

समुच्चितम् 6

देश

in_place

च

च{अव्य}

अधिकरणम् 11

तथा

also

काले

काल{पुं}{7;एक}/काल{नपुं}{1;द्वि}/काल{नपुं}{2;द्वि}/काल{नपुं}{7;एक}/काला{स्त्री}{1;द्वि}/काला{स्त्री}{2;द्वि}

काल{पुं}{7;एक}

समुच्चितम् 6

काल

in_time

च

च{अव्य}

और

and

पात्रे

पातृ{पुं}{4;एक}/पातृ{नपुं}{4;एक}/पात्र{पुं}{7;एक}/पात्र{नपुं}{1;द्वि}/पात्र{नपुं}{2;द्वि}/पात्र{नपुं}{7;एक}

पात्र{नपुं}{7;एक}

समुच्चितम् 6

पात्र_के_प्राप्त_होनेपर

suitable_person

अन्-उपकारिणे

अन्-{अव्य}-उपकारिन्{पुं}{4;एक}

न-उपकारिन्{पुं}{4;एक}

<न-उपकारिणे>Tn

न उपकारी = अनुपकारी तस्मै अनुपकारिणे

सम्प्रदानम् 11

उपकार_न_करनेवाले_के_प्रति

to_any_person_irrespective_of_doing_good

दीयते

दीयतेऽनुपकारिणे

दी1{कर्तरि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;दीङ्;दिवादिः}/दी1{भावे;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;दीङ्;दिवादिः}/दा1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;दाण्;भ्वादिः}/दा3{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुदाञ्;जुहोत्यादिः}/दे1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;देङ्;भ्वादिः}/दो1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;दो;दिवादिः}

दा{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुदाञ्;जुहोत्यादिः}

प्रतियोगी 3

दिया_जाता_है

given

पूर्वरूप-सन्धिः (एङः पदान्तादति (6।1।109))

GLGLLGLG

तत्

तद्दानं

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{1;एक}

अनुयोगी 15

वह

that

जश्त्व-सन्धिः (झलां जश् झशि (8।4।53))

GGG

दानम्

दान{नपुं}{1;एक}/दान{नपुं}{2;एक}

दान{नपुं}{1;एक}

कर्म 15

दान

charity

सात्त्विकम्

सात्त्विकं

सात्त्विक{पुं}{2;एक}

सात्त्विक{नपुं}{1;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 15

सात्त्विक

in_the_mode_of_goodness

GLG

स्मृतम्

स्मृत{पुं}{2;एक}/स्मृत{नपुं}{1;एक}/स्मृत{नपुं}{2;एक}

स्मृ{कृत्_प्रत्ययः:क्त;स्मृ;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

कहा_गया_है

consider

17.21.A	तु
17.21.B	-
17.21.C	तु{अव्य}
17.21.D	तु{अव्य}
17.21.E	-
17.21.F	-
17.21.G	-
17.21.H	-
17.21.I	किंतु
17.21.J	but

यत्

यत्तु

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{1;एक}

सम्बन्धः 12

जो

that

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

(दानम्)

(दान{नपुं}{1;एक}/दान{नपुं}{2;एक})

(दान){नपुं}{2;एक}

कर्म 11

(दान)

charity

परिक्लिष्टम्

परिक्लिष्टं

परिक्लिष्ट{पुं}{2;एक}

परि_क्लिश्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;परि_क्लिशूँ;क्र्यादिः;पुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 11

क्लेशपूर्वक

grudgingly

LGGG

च

च{अव्य}

तथा

also

प्रत्युपकार-अर्थम्

प्रत्युपकारार्थं

प्रत्युपकार{अर्थम्}

प्रति-उपकार{नपुं}{1;एक}

<प्रत्युपकार-अर्थम्>T4

प्रत्युपकाराय इदं = प्रत्युपकारार्थम्

प्रयोजनम् 11

प्रत्युपकार_के_प्रयोजन_से

for_the_sake_of_getting_some_return

GLLGGG

वा

वा{अव्य}

अथवा

फलम्

फलमुद्दिश्य

फल{नपुं}{1;एक}/फल{नपुं}{2;एक}

फल{नपुं}{2;एक}

कर्म 9

फल_को

result

LGGGL

उद्दिश्य

उद्दिश्य{अव्य}/उद्_दिश्1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;दिशँ;तुदादिः}

उद्_दिश्{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;उद्_दिशँ;तुदादिः}

पूर्वकालः 11

दृष्टि_में_रखकर

desiring

पुनः

पुनः{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 11

फिर

again

दीयते

दा{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुदाञ्;जुहोत्यादिः}

प्रतियोगी 2

दिया_जाता_है

is_given_in_charity

GLG

तत्

तद्दानं

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{2;एक}

अनुयोगी 15

वह

that

जश्त्व-सन्धिः (झलां जश् झशि (8।4।53))

GGG

दानम्

दान{नपुं}{1;एक}/दान{नपुं}{2;एक}

दान{नपुं}{2;एक}

कर्म 15

दान

charity

राजसम्

राजसं

राजस{पुं}{2;एक}/राजस{नपुं}{1;एक}/राजस{नपुं}{2;एक}

राजस{नपुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 15

राजस

in_the_mode_of_passion

GLG

स्मृतम्

स्मृत{पुं}{2;एक}/स्मृत{नपुं}{1;एक}/स्मृत{नपुं}{2;एक}

स्मृ{कृत्_प्रत्ययः:क्त;स्मृ;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

कहा_गया_है

is_understood_to_be

17.22.A	यत्
17.22.B	यद्दानमपात्रेभ्यश्च
17.22.C	यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}
17.22.D	यद्{नपुं}{2;एक}
17.22.E	-
17.22.F	-
17.22.G	सम्बन्धः 9
17.22.H	-
17.22.I	जो
17.22.J	that
17.22.K	-
17.22.L	जश्त्व-सन्धिः (झलां जश् झशि (8।4।53)) / सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))
17.22.M	GGGLGGGL

दानम्

दान{नपुं}{1;एक}/दान{नपुं}{2;एक}

दान{नपुं}{2;एक}

कर्म 8

दान

charity

अ-सत्कृतम्

असत्कृतमवज्ञातं

अ-सत्कृत{पुं}{2;एक}

न-सत्कृत{नपुं}{2;एक}

<न-सत्कृतम्>Tn

न सत्कृतम् = असत्कृतम्

कर्मसमानाधिकरणम् 8

बिना_सत्कार_के

without_respect

LGLGLGGG

अवज्ञातम्

अवज्ञात{पुं}{2;एक}/अवज्ञात{नपुं}{1;एक}/अवज्ञात{नपुं}{2;एक}

अव_ज्ञा{कृत्_प्रत्ययः:क्त;अव_ज्ञा;भ्वादिः;नपुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 8

तिरस्कारपूर्वक

without_proper_attention

अ-देश-काले

अदेशकाले

अ-देश-काल{पुं}{7;एक}/काल{नपुं}{1;द्वि}/काल{नपुं}{2;द्वि}/काल{नपुं}{7;एक}/काला{स्त्री}{1;द्वि}/काला{स्त्री}{2;द्वि}

न-देश-काल{पुं}{7;एक}

<न-<देश-काले>Ds>Tn

देशः च कालः च = देशकालम्, न देशकालम् = अदेशकालम् तस्मिन् अदेशकाले

अधिकरणम् 8

अयोग्य_देश-काल_में

unpurified_place_and_time

LGLGG

च

च{अव्य}

और

also

अ-पात्रेभ्यः

अ-पात्र{पुं}{4;बहु}/पात्र{पुं}{5;बहु}/पात्र{नपुं}{4;बहु}/पात्र{नपुं}{5;बहु}

अपात्र{नपुं}{4;बहु}

<न-पात्रेभ्यः>Tn

न पात्रः = अपात्रः तेभ्यः अपात्रेभ्यः

सम्प्रदानम् 8

कुपात्र_के_प्रति

to_unworthy_persons

दीयते

दा{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;डुदाञ्;जुहोत्यादिः}

प्रतियोगी 1

दिया_जाता_है

is_given

GLG

तत्

तत्तामसमुदाहृतम्

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{2;एक}

अनुयोगी 12

वह

that

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55))

GGLGLGLL

(दानम्)

(दान{नपुं}{1;एक}/दान{नपुं}{2;एक})

(दा){कृत्_प्रत्ययः:ल्युट्;डुदाञ्;जुहोत्यादिः;नपुं}{2;एक}

कर्म 12

(दान)

charity

तामसम्

तामस{पुं}{2;एक}/तामस{नपुं}{1;एक}/तामस{नपुं}{2;एक}

तामस{नपुं}{2;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 12

तामस

in_the_mode_of_darkness

उदाहृतम्

उदाहृत{पुं}{2;एक}/उदाहृत{नपुं}{1;एक}/उदाहृत{नपुं}{2;एक}

उत्_आङ्_हृ{कृत्_प्रत्ययः:क्त;उत्_आङ्_हृञ्;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

कहा_गया_है

is_said_to_be

17.23.A	ॐ
17.23.B	ॐ
17.23.C	ॐ
17.23.D	ॐ{अव्य}
17.23.E	-
17.23.F	-
17.23.G	सम्बन्धः 4
17.23.H	-
17.23.I	ॐ
17.23.J	indication_of_the_Supreme

तत्

तत्सदिति

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{1;एक}

सम्बन्धः 4

तत्

that

चर्त्व-सन्धिः (खरि च (8।4।55)) / जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

GLLL

सत्

सत्{पुं}{1;एक}/सत्{स्त्री}{1;एक}/सत्{नपुं}{1;एक}/सत्{नपुं}{2;एक}

सत्{नपुं}{1;एक}

सम्बन्धः 4

सत्

eternal

इति

इति{अव्य}

सम्बन्धः 7

ऐसे

thus

त्रि-विधः

त्रिविध{पुं}{1;एक}

त्रि-विध{पुं}{1;एक}

<त्रि-विधः>Bs6

त्रीणि विधानि यस्य सः = त्रिविधः

विशेषणम् 7

तीन_प्रकार_का

three_kinds

ब्रह्मणः

ब्रह्मणस्त्रिविधः

ब्रह्मन्{पुं}{2;बहु}/ब्रह्मन्{पुं}{5;एक}/ब्रह्मन्{पुं}{6;एक}/ब्रह्मन्{नपुं}{5;एक}/ब्रह्मन्{नपुं}{6;एक}

ब्रह्मन्{नपुं}{6;एक}

षष्ठीसम्बन्धः 7

सच्चिदानन्दघन_ब्रह्म_का

of_the_Supreme

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

GLGLLG

निर्देशः

निर्देशो

निर्देश{पुं}{1;एक}

कर्म 8

नाम

indication

निर्दिश्यते अनेनेति निर्देशः

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

GGG

स्मृतः

स्मृत{पुं}{1;एक}

स्मृ{कृत्_प्रत्ययः:क्त;स्मृ;भ्वादिः;पुं}{1;एक}

कहा_है

consider

तेन

तद्{पुं}{3;एक}/तद्{नपुं}{3;एक}/तन्1{कर्तरि;लिट्;म;बहु;परस्मैपदी;तनुँ;तनादिः}

तद्{पुं}{3;एक}

करणम् 16

उसीसे

therefore

पुरा

पुरा{अव्य}/पुर्{स्त्री}{3;एक}/पुरा{स्त्री}{1;एक}

पुरा{अव्य}

अधिकरणम् 16

सृष्टि_के_आदिकाल_में

formerly

ब्राह्मणाः

ब्राह्मणास्तेन

ब्राह्मण{पुं}{1;बहु}/ब्राह्मण{पुं}{8;बहु}/ब्राह्मणा{स्त्री}{1;बहु}/ब्राह्मणा{स्त्री}{2;बहु}/ब्राह्मणा{स्त्री}{8;बहु}

ब्राह्मण{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

ब्राह्मण

the_brahmanas

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

GLGGL

च

च{अव्य}

और

also

वेदाः

वेदाश्च

वेद{पुं}{1;बहु}/वेद{पुं}{8;बहु}

वेद{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

वेद

the_Vedic_literature

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGL

च

च{अव्य}

कर्म 16

तथा

also

यज्ञाः

यज्ञाश्च

यज्ञ{पुं}{1;बहु}/यज्ञ{पुं}{8;बहु}

यज्ञ{पुं}{1;बहु}

समुच्चितम् 14

यज्ञादि

sacrifice

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGL

विहिताः

विहित{पुं}{1;बहु}/विहित{पुं}{8;बहु}/विहिता{स्त्री}{1;बहु}/विहिता{स्त्री}{2;बहु}/विहिता{स्त्री}{8;बहु}

वि_धा{कृत्_प्रत्ययः:क्त;वि_डुधाञ्;जुहोत्यादिः;पुं}{1;बहु}

रचे_गये

used

LLG

17.24.A	*तस्मात्
17.24.B	तस्मादोमित्युदाहृत्य
17.24.C	तस्मात्{अव्य}/तद्{पुं}{5;एक}/तद्{नपुं}{5;एक}
17.24.D	तद्{नपुं}{5;एक}
17.24.E	-
17.24.F	-
17.24.G	हेतुः 9
17.24.H	-
17.24.I	इसलिये
17.24.J	therefore
17.24.K	-
17.24.L	जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))
17.24.M	GGGGLGGL

ब्रह्म-वादिनाम्

ब्रह्मवादिनाम्

ब्रह्मवादिन्{पुं}{6;बहु}/ब्रह्मवादिन्{नपुं}{6;बहु}

ब्रह्म-वादिन्{पुं}{6;बहु}

<ब्रह्म-वादिनाम्>U

ब्रह्म वदन्तीति = ब्रह्मवादिनः तेषां ब्रह्मवादिनाम्

षष्ठीसम्बन्धः 4

वेदमन्त्रों_का_उच्चारण_करनेवाले_श्रेष्ठ_पुरुषों_की

of_the_transcendentalists

GLGLG

विधान-उक्ताः

विधानोक्ताः

विधान-उक्त{पुं}{1;बहु}/उक्त{पुं}{8;बहु}/उक्ता{स्त्री}{1;बहु}/उक्ता{स्त्री}{2;बहु}/उक्ता{स्त्री}{8;बहु}

विधान-वच्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;वचँ;अदादिः;स्त्री}{1;बहु}

<विधान-उक्ताः>T7

विधाने उक्तः = विधानोक्तः ते विधानोक्ताः

विशेषणम् 4

शास्त्रविधि_से_नियत

according_to_scriptural_regulation

LGGG

यज्ञ-दान-तपः-क्रियाः

यज्ञदानतपःक्रियाः

यज्ञ-दान-तपस्-क्रिया{स्त्री}{1;बहु}/क्रिया{स्त्री}{2;बहु}/क्रिया{स्त्री}{8;बहु}

यज्ञ-दान-तपस्-क्रिया{स्त्री}{1;बहु}

<<यज्ञ-दान-तपः>Di-क्रियाः>K7

यज्ञः च दानं च तपः च = यज्ञदानतपः, यज्ञदानतपांसि इति क्रियाः = यज्ञदानतपःक्रियाः

कर्ता 9

यज्ञ_दान_और_तपरूप_क्रियाएँ

performances_of_sacrifice_charity_and_penance

GLGLLGLG

सततम्

सततं

सततम्{अव्य}/सतत{पुं}{2;एक}/सतत{नपुं}{1;एक}/सतत{नपुं}{2;एक}

सततम्{अव्य}

क्रियाविशेषणम् 8

सदा

always

LLG

ॐ

ॐ{अव्य}

प्रतियोगी 7

'ऊँ'

beginning_with_om

इति

इति{अव्य}

अनुयोगी 8

इस_(परमात्मा_के_नाम_को)

thus

उदाहृत्य

उदा_हृ1{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;हृञ्;भ्वादिः}

उत्_आङ्_हृ{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;उत्_आङ्_हृञ्;भ्वादिः}

पूर्वकालः 9

उच्चारण_करके

indicating

प्रवर्तन्ते

प्र_वृत्1{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;वृतुँ;भ्वादिः}

प्र_वृत्{कर्तरि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;प्र_वृतुँ;भ्वादिः}

आरम्भ_होती_हैं

begin

LGGG

17.25.A	तत्
17.25.B	तदित्यनभिसन्धाय
17.25.C	तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}
17.25.D	तद्{नपुं}{1;एक}
17.25.E	-
17.25.F	-
17.25.G	प्रतियोगी 2
17.25.H	-
17.25.I	'तत्'
17.25.J	that
17.25.K	-
17.25.L	जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))
17.25.M	LGLLLGGL

इति

इति{अव्य}

अनुयोगी 3

इस_(भाव_से)

they

फलम्

फलं

फल{नपुं}{1;एक}/फल{नपुं}{2;एक}

फल{नपुं}{1;एक}

कर्म 4

फल_को

result_of_sacrifice

अन्-अभिसन्धाय

अन्-{अव्य}-अभिसन्ध{पुं}{4;एक}

न-अभिसन्ध{पुं}{4;एक}

<न-अभिसन्धाय>Tn

न अभिसन्धाय = अनभिसन्धाय

पूर्वकालः 10

न_चाहकर

without_fruitive_result

विविधाः

विविध{पुं}{1;बहु}/विविधा{स्त्री}{1;बहु}/विविधा{स्त्री}{2;बहु}

विविधा{स्त्री}{1;बहु}

विशेषणम् 6

नाना_प्रकार_की

varieties

विविधाः विधाः प्रकाराः यासां ताः विविधाः

LLG

यज्ञ-तपः-क्रियाः

यज्ञतपःक्रियाः

यज्ञ-तपस्-क्रिया{स्त्री}{1;बहु}/क्रिया{स्त्री}{2;बहु}

यज्ञ-तपस्-क्रिया{स्त्री}{1;बहु}

<<यज्ञ-तपः>Di-क्रियाः>K7

यज्ञः च तपः च = यज्ञतपः, यज्ञतपांसि इति क्रिया = यज्ञतपःक्रिया ताः यज्ञतपःक्रियाः

समुच्चितम् 7

यज्ञ_तपरूप_क्रियाएँ

activities_of_sacrifice_and_penance

GLLGLG

च

च{अव्य}

कर्म 10

तथा

also

दान-क्रियाः

दानक्रियाश्च

दान-क्रिया{स्त्री}{1;बहु}/क्रिया{स्त्री}{2;बहु}

दान-क्रिया{स्त्री}{1;बहु}

<दान-क्रियाः>K7

दानानि इति क्रियाः = दानक्रियाः

समुच्चितम् 7

दानरूप_क्रियाएँ

activities_of_charity

सत्व-श्चुत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34)-स्तोः श्चुना श्चुः (8।4।40))

GGLGL

मोक्ष-आकाङ्क्षिभिः

मोक्षाकाङ्क्षिभिः

मोक्ष-आकाङ्क्षिन्{पुं}{3;बहु}/आकाङ्क्षिन्{नपुं}{3;बहु}

मोक्ष-आकाङ्क्षिन्{पुं}{3;बहु}

<मोक्ष-आकाङ्क्षिभिः>T6

मोक्षस्य आकाङ्क्षी = मोक्षाकाङ्क्षी तैः मोक्षाकाङ्क्षिभिः

कर्ता 10

कल्याण_की_इच्छावाले_पुरुषों_द्वारा

those_who_actually_desire_liberation

GGGLG

क्रियन्ते

कृ2{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;कृञ्;स्वादिः}/कृ3{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;डुकृञ्;तनादिः}

कृ{कर्मणि;लट्;प्र;बहु;आत्मनेपदी;डुकृञ्;तनादिः}

की_जाती_हैं

done

LGG

17.26.A	सत्
17.26.B	सदित्येतत्प्रयुज्यते
17.26.C	सत्{पुं}{1;एक}/सत्{स्त्री}{1;एक}/सत्{नपुं}{1;एक}/सत्{नपुं}{2;एक}
17.26.D	सत्{नपुं}{1;एक}
17.26.E	-
17.26.F	-
17.26.G	प्रतियोगी 2
17.26.H	-
17.26.I	'सत्'
17.26.J	the_supreme
17.26.K	-
17.26.L	जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77)) / जश्त्व-चर्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-खरि च (8।4।55))
17.26.M	LGGGLGLG

इति

इति{अव्य}

अनुयोगी 3

इस_प्रकार

thus

एतत्

एतद्{नपुं}{1;एक}/एतद्{नपुं}{2;एक}

एतद्{नपुं}{1;एक}

कर्म 7

यह

this

सत्-भावे

सद्भावे

सद्-भाव{पुं}{7;एक}

<सत्-भावे>T6

सतः भावः = सद्भावः तस्मिन् सद्भावे

समुच्चितम् 5

सत्यभाव_में

in_the_sense_of_the_nature_of_the_Supreme

GGG

च

च{अव्य}

अधिकरणम् 7

और

also

साधु-भावे

साधुभावे

साधु-भाव{पुं}{7;एक}

<साधु-भावे>T6

साधोः भावः = साधुभावः तस्मिन् साधुभावे

समुच्चितम् 5

श्रेष्ठ_भाव_में

in_the_sense_of_the_nature_of_devotion

GLGG

प्रयुज्यते

प्र_युच्1{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;युजिँर्;रुधादिः}

प्र_युज्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;प्र_युजिँर्;रुधादिः}

प्रयोग_किया_जाता_है

is_used

तथा

तथा{अव्य}

तथा

also

पार्थ

पार्थ{पुं}{8;एक}

सम्बोध्यः 16

हे_पार्थ

O_son_of_Prtha

प्रशस्ते

प्रशस्त{नपुं}{1;द्वि}/प्रशस्त{नपुं}{2;द्वि}/प्रशस्त{नपुं}{7;एक}/प्रशस्ता{स्त्री}{1;द्वि}/प्रशस्ता{स्त्री}{2;द्वि}/प्रशस्ता{स्त्री}{1;द्वि}/प्रशस्ता{स्त्री}{2;द्वि}

प्रशस्त{नपुं}{7;एक}

विशेषणम् 11

उत्तम

bona_fide

LGG

कर्मणि

कर्मन्{नपुं}{7;एक}

अधिकरणम् 16

कर्म_में

activities

GLL

(अपि)

(अपि{अव्य})

(अपि){अव्य}

सम्बन्धः 11

(भी)

also

सत्

सच्छब्दः

सत्{पुं}{1;एक}/सत्{स्त्री}{1;एक}/सत्{नपुं}{1;एक}/सत्{नपुं}{2;एक}

सत्{नपुं}{1;एक}

प्रतियोगी 14

'सत्'

the_supreme

GGG

(इति)

(इति{अव्य})

(इति){अव्य}

अनुयोगी 15

(ऐसे)

thus

शब्दः

शब्द{पुं}{1;एक}

कर्म 16

शब्द_का

the_sound

युज्यते

युज्यत्{पुं}{4;एक}/युज्यत्{नपुं}{4;एक}/युज्यता{स्त्री}{1;द्वि}/युज्यता{स्त्री}{2;द्वि}/युज्1{भावे;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;युजँ;दिवादिः}/युज्2{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;युजिँर्;रुधादिः}

युज्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;युजिँर्;रुधादिः}

प्रयोग_किया_जाता_है

is_used

GLG

17.27.A	च
17.27.B	च
17.27.C	च{अव्य}
17.27.D	च{अव्य}
17.27.E	-
17.27.F	-
17.27.G	-
17.27.H	-
17.27.I	तथा
17.27.J	also
17.27.K	-
17.27.L	-
17.27.M	L

यज्ञे

यज्ञ{पुं}{7;एक}

समुच्चितम् 4

यज्ञ

in_sacrifice

तपसि

तपस्{नपुं}{7;एक}/तप्1{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;तपँ;भ्वादिः}/तप्3{कर्तरि;लट्;म;एक;परस्मैपदी;तपँ;चुरादिः}

तपस्{नपुं}{7;एक}

समुच्चितम् 4

तप

in_penance

LLL

च

चोच्यते

च{अव्य}

अधिकरणम् 8

और

also

गुण-सन्धिः (आद्गुणः (6।1।87))

GLG

दाने

दान{नपुं}{1;द्वि}/दान{नपुं}{2;द्वि}/दान{नपुं}{7;एक}

दान{नपुं}{7;एक}

समुच्चितम् 4

दान_में

in_charity

(या)

(यद्{स्त्री}{1;एक})

(यद्){स्त्री}{1;एक}

सम्बन्धः 9

(जो)

that

स्थितिः

स्थिति{स्त्री}{1;एक}

कर्ता 8

स्थिति

situated

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

प्रतियोगी 6

(है)

(सा)

(तद्{स्त्री}{1;एक})

(तद्){स्त्री}{1;एक}

अनुयोगी 13

(वह)

that

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 9

भी

certainly

सत्

सदिति

सत्{पुं}{1;एक}/सत्{पुं}{8;एक}/सत्{स्त्री}{1;एक}/सत्{स्त्री}{8;एक}/सत्{नपुं}{1;एक}/सत्{नपुं}{2;एक}/सत्{नपुं}{8;एक}

सत्{नपुं}{1;एक}

कर्म 13

'सत्'

the_Supreme

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39))

LLL

इति

इति{अव्य}

सम्बन्धः 13

इस_प्रकार

thus

उच्यते

वच्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;वचँ;अदादिः}

समुच्चितम् 14

कही_जाती_है

pronounced

च

चैव

च{अव्य}

और

and

वृद्धि-सन्धिः (वृद्धिरेचि (6।1।88))

तत्-अर्थीयम्

तदर्थीयं

तद्-अर्थीयम्

तद्-अर्थीय{नपुं}{1;एक}

<तत्-अर्थीयं>T4

तस्मै इदम् = तदर्थम्, तदर्थस्य इदम् = तदर्थीयम्

विशेषणम् 16

उस_परमात्मा_के_लिये_किया_हुआ

meant_for_that

LGGG

कर्म

कर्मन्{नपुं}{1;एक}/कर्मन्{नपुं}{2;एक}

कर्मन्{नपुं}{1;एक}

कर्म 20

कर्म

work

एव

एव{अव्य}

सम्बन्धः 16

ही

certainly

सत्

सदित्येवाभिधीयते

सत्{नपुं}{1;एक}

कर्मसमानाधिकरणम् 20

सत्

Supreme

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77)) / सवर्णदीर्घ-सन्धिः (अकः सवर्णे दीर्घः (6।1।101))

LGGGLGLG

इति

इति{अव्य}

सम्बन्धः 20

ऐसे

thus

अभिधीयते

अभि_धा{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;अभि_डुधाञ्;जुहोत्यादिः}

समुच्चितम् 14

कहा_जाता_है

is_practiced

17.28.A	पार्थ
17.28.B	पार्थ
17.28.C	पार्थ{पुं}{8;एक}
17.28.D	पार्थ{पुं}{8;एक}
17.28.E	-
17.28.F	-
17.28.G	सम्बोध्यः 8
17.28.H	-
17.28.I	हे_अर्जुन
17.28.J	O_son_of_Prtha
17.28.K	-
17.28.L	-
17.28.M	GL

अ-श्रद्धया

अश्रद्धया

अ-श्रद्धा{स्त्री}{3;एक}

न-श्रद्धा{स्त्री}{3;एक}

<न-श्रद्धया>Tn

न श्रद्धा = अश्रद्धा तया अश्रद्धया

हेतुः 7

बिना_श्रद्धा_के_किया_हुआ

without_faith

GGLG

हुतम्

हुतं

हुत{पुं}{2;एक}/हुत{नपुं}{1;एक}/हुत{नपुं}{2;एक}

हु{कृत्_प्रत्ययः:क्त;हु;जुहोत्यादिः;नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 7

हवन

offered_in_sacrifice

दत्तम्

दत्तं

दत्त{पुं}{2;एक}/दत्त{नपुं}{1;एक}/दत्त{नपुं}{2;एक}/दा3{कर्तरि;लोट्;म;द्वि;परस्मैपदी;डुदाञ्;जुहोत्यादिः}

दा{कृत्_प्रत्ययः:क्त;डुदाञ्;जुहोत्यादिः;नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 7

दिया_हुआ_दान

given

तप्तम्

तप्त{पुं}{2;एक}/तप्त{नपुं}{1;एक}/तप्त{नपुं}{2;एक}

तप्{कृत्_प्रत्ययः:क्त;तपँ;भ्वादिः;नपुं}{1;एक}

विशेषणम् 6

तपा_हुआ

executed

तपः

तपस्तप्तं

तप{पुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{1;एक}/तपस्{नपुं}{2;एक}

तपस्{नपुं}{1;एक}

कर्ता 8

तप

penance

सत्व-सन्धिः (विसर्जनीयस्य सः (8।3।34))

LGGG

च

च{अव्य}

प्रतियोगी 9

और

also

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

यत्

यत्{अव्य}/यद्{नपुं}{1;एक}/यद्{नपुं}{2;एक}/यत्{अव्य}

यद्{नपुं}{1;एक}

सम्बन्धः 11

जो

that

कृतम्

कृतं

कृत्{पुं}{2;एक}/कृत{पुं}{2;एक}/कृत{नपुं}{1;एक}/कृत{नपुं}{2;एक}

कृ{कृत्_प्रत्ययः:क्त;डुकृञ्;तनादिः;नपुं}{1;एक}

समुच्चितम् 7

किया_हुआ

performed

(तत्)

(तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक})

(तद्){नपुं}{1;एक}

अनुयोगी 14

(वह_समस्त)

that

अ-सत्

असदित्युच्यते

अ-सत्{पुं}{1;एक}/सत्{स्त्री}{1;एक}/सत्{नपुं}{1;एक}/सत्{नपुं}{2;एक}

असत्{नपुं}{1;एक}

<न-सत्>Tn

न सत् = असत्

प्रतियोगी 13

'असत्'

FALSE

जश्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)) / यण्-सन्धिः (इको यणचि (6।1।77))

LLGGLG

इति

इति{अव्य}

अनुयोगी 14

इस_प्रकार

thus

उच्यते

वच्{कर्मणि;लट्;प्र;एक;आत्मनेपदी;वचँ;अदादिः}

कहा_जाता_है

is_said_to_be

तत्

तत्प्रेत्य

तद्{नपुं}{1;एक}/तद्{नपुं}{2;एक}

तद्{नपुं}{1;एक}

कर्ता 18

वह

that

जश्त्व-चर्त्व-सन्धिः (झलां जशोऽन्ते (8।2।39)-खरि च (8।4।55))

GGL

*नो

नो

नो{अव्य}

सम्बन्धः 18

न

nor

रुत्व-उत्व-गुण-सन्धिः (ससजुषो रुः (8।2।66)-हशि च (6।1।114)-आद्गुणः (6।1।87))

इह

इह{अव्य}

अधिकरणम् 18

यहाँ

in_this_life

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)

च

च{अव्य}

और

also

न

न{अव्य}

सम्बन्धः 22

न

never

प्रेत्य

प्र_इ{कृत्_प्रत्ययः:ल्यप्;प्र_इण्;अदादिः}

पूर्वकालः 22

मरने_के_बाद

after_death

(अस्ति)

(अस्2{कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः})

(अस्){कर्तरि;लट्;प्र;एक;परस्मैपदी;असँ;अदादिः}

(है)